Opšti podaci o opštini Surdulica
Opština Surdulica se nalazi se na jugoistoku Srbije i teritorijalno pripada Pčinjskom okrugu. Zauzima površinu od 628 kilometara kvadratnih, što čini 0,71% ukupne teritorije Srbije, a poljoprivredno zemljište prostire se na 33.764 hektara. Graniči se sa opštinama Vranje i Bosilegrad na jugu, Crnom Travom na severu, Vladičinim Hanom na zapadu, a na istoku, u dužini od 42 km i sa Republikom Bugarskom.
Opštinu, pored gradskog naselja Surdulice, čini još 40 naseljenih mesta, a to su: Alakince, Bacijevce, Belo Polje, Binovce, Bitvrđa, Božica, Vlasina Okruglica, Vlasina Rid, Vlasina Stojkovićeva, Vučadelce, Gornja Koznica, Gornje Romanovce, Groznatovci, Danjino Selo, Dikava, Donje Romanovce, Drajinci, Dugi Del, Dugojnica, Zagužanje, Jelašnica, Kalabovce, Kijevac, Klisura, Kolunica, Kostroševci, Leskova Bara, Masurica, Mačkatica, Novo Selo, Palja, Rđavica, Stajkovce, Strezimirovci, Suvojnica, Suhi Dol, Topli Do, Topli Dol, Troskač i Ćurkovica. Prema podacima popisa iz 2011. godine, Opština broji 20.319 stanovnika, a većinsko stanovništvo je srpske nacionalnosti sa udelom od 79,9%, pa slede Romi sa 12,9% i Bugari sa 3,61%.
Opšti podaci o poljoprivredi
Od ukupnog poljoprivrednog zemljišta Opštine, pašnjaci zauzimaju najveću površinu, 21.125 ha ili 63%, livade 7.113 ha ili 21%, a oranice i bašte 4.591 ha. 55% poljoprivredne površine nalazi se u privatnom sektoru, dok je 45% u državnom sektoru. Stočarstvo je ovde najzastupljenija poljoprivredna grana. Pored dobrih poljoprivrednih uslova, Opština ima turistički potencijal zahvaljujući Vlasinskom jezeru, okruženom planinama Vardenik, Plana i Čemernik. Značajni potencijal ovoga područja čine vode, koje se već koriste u hidroenergetskom sistemu Vlasina 1,2,3, kao i postojeća fabrika planinske vode “Rosa”. Stanovništvo se uglavnom bavi poljoprivredom, ali glavni nosioci razvoja su energetika i industrija.
Istorija Surdulice
Prostor današnje Opštine bio je naseljen još u praistorijsko doba, a ime mu potiče od Vlaha Surduličana i romanskog je porekla. Na ovom prostoru boravili su Dardanci, Rimljani i Vizantinci, a zajedničko im je bilo bavljenje stočarstvom i rudarstvom, što ovaj kraj omogućuje od davnina.
I u srednjem veku, u doba Nemanjića, rudarstvo je imalo primat, o čemu svedoče šljakišta koja se koriste i danas za industrijske potrebe. U prvoj polovini XV veka Surduličkim krajem vladao je ćesar Uglješa, a nakon njega dolazi turska feudalna vlast i Surdulica će postati tipično rudarsko naselje. Prvi pisani trag o tadašnjem naselju potiče iz 1530. godine.
U XVII i XVIII veku, kada počinju austro-turski ratovi, dolazi do migracije stanovništva koje se povlači na sever, a novo, tursko stanovništvo naseljava ovaj prostor. 1877. godine Surdulica se oslobađa od Turaka, dobija status varošice i postaje središte Masuričkog sreza. Ekonomski razvoj ometaće Balkanski ratovi, kao i Prvi svetski rat, kada je varoš stradala od Bugara, a veliki broj stanovnika bio pogubljen, o čemu nam danas svedoči Spomen-kosturnica podignuta u čast postradalih. U privrednom smislu, Surdulica će se razviti za vreme vladavine Karađorđevića zahvaljujući trgovini, zanatstvu, energetici i bankarstvu.
Po izbijanju Drugog svetskog rata Bugari ponovo okupiraju ovo područje, a njihova zverstva i nedela ponavljaju se kao u Prvom svetskom ratu. Nakon kapitulacije, Surdulica je oslobođena u septembru 1944. godine. U mirnodopskom periodu, mesto se privredno i ekonomski brzo razvija i postaje moderan grad. U bombardovanju 1999. godine, Surdulica ima najveći broj postradalog civilnog stanovništva, a pričinjene su i velike materijalne štete.
Opštinski centar – Surdulica nalazi se na 42°41´ severne geografske širine i 22°10´ istočne geografske dužine, na nadmorskoj visini od 355-1.876 metara. Surdulica leži u Masuričkom polju i okružena je visokim planinama Vardenikom (1.875m) i Čemernikom (1.638m). Bogata je vodama sa slivovima reka Gornje Jerne i Božičke reke, kao i Vrle i obuhvata deo Vlasinske visoravni.
Ovu Opštinu čine tri prostorne celine, a to su planinski deo, pobrđe i na jugozapadu plodno polje, sa gradskim naseljem i okolnim selima. Svaka od ovih celina pruža mogućnosti za bavljenje poljoprivredom, pa je tako pobrđe pogodno za gajenje voća, planinski deo je bogat pašnjacima i livadama, te pruža mogućnosti za stočarstvo, dok je plodno polje pogodno za povrtarstvo. Klima u Opštini je umereno kontinentalna.
Opština je od južnomoravskog magistralnog koridora sever-jug (M-1) udaljena 10km, a u neposrednoj blizini nalazi se granični prelaz Strazimirovci. Od značajnih saobraćajnica, kroz teritoriju Opštine prolazi put M1-13, regionalni put P-122, P-124A i P-124B. Od Beograda je udaljena 330km, Niša 100 i Skoplja 120km.
U opštini Surdulica, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 2.244 gazdinstva koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje krompir (njih 1.423), a zatim kukuruz za zrno – 963 gazdinstva. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode papriku – 946, crni luk – 775 i pšenicu i krupnik (773).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,82%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 179 gazdinstava specijalizovano je za voće, mešovitom stokom za ispašu, a ne i za proizvodnju mleka, bavi se njih 213, međutim najviše je onih koji se bave različitim kombinacijama useva i stoke (453).
Poljoprivredom se u Surdulici bavi 5.327 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Surdulici, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 78,70%, dok je udeo žena mnogo manji (21,30%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su žene u većini i ima ih 64,44%.
