Opšti podaci o opštini Krupanj
Opština Krupanj pripada Mačvanskom okrugu. Nalazi se na desnoj obali reke Drine, u zapadnom delu Srbije i obuhvata površinu od 342 kilometra kvadratna, od čega se poljoprivredno zemljište prostire na 18.267 hektara, što čini 54,5% ukupne opštinske teritorije. Pored Krupnja kao sedišta, Opštinu čini još 22 naseljena mesta: Banjevac, Bela Crkva, Bogoštica, Brezovište, Brštica, Vrbić, Dvorska, Zavlaka, Kostajnik, Krasava, Kržava, Likodra, Lipenović, Mojković, Planina, Ravnaja, Stave, Tolisavac, Tomanj, Cvetulja, Cerova i Šljivova. Graniči se sa Malim Zvornikom, Loznicom, Osečinom, Ljubovijom, Koceljevom i Šapcem. Opština, prema podacima poslednjeg popisa iz 2011. godine, ima 17.295 stanovnika, a Srbi su većinsko stanovništvo sa udelom od 96,1%.
Opšti podaci o poljoprivredi
Veći deo stanovništva opštine Krupanj bavi se poljoprivredom, a njene najrazvijenije grane su: voćarstvo (malina, šljiva, kupina, jagoda, kruška), ratarstvo (kukuruz, pšenica, ovas, ječam, raž i tritikal), stočarstvo (ovčarstvo, govedarstvo i svinjarstvo), od povrtarskih kultura najviše je zastupljen krompir, a u poslednje vreme povećava se i organska proizvodnja. Sirovinsku bazu u vidu voća, povrća, mleka, mesa, lekovitog bilja, drva, kamena, voda i rude, Krupanj ima, a ono što mu nedostaje su prerađivački kapaciteti.
Istorija Krupnja
Arheološki ostaci, u vidu ostataka keramike i jedne sekire od lakog belog kamena, ukazuju da je ova teritorija naseljavana još u neolitu, dok ostatak objekta poznatiji kao Vila Rustika pokazuje da su je naseljavali i Rimljani. 1417. godine prvi put se, u dubrovačkim spisima, pojavljuje naziv Krupanj, a značajno rudarsko mesto postaje u Srednjem veku, a pod vlast Turaka ova oblast pada 1459. godine.
U Prvom srpskom ustanku 1804. godine, od strane hajduka Đorđa Obradovića Ćurčije i njegove hajdučke čete, Krupanj je prvi put oslobođen. Iseljavanje Turaka i rušenje Sokograda (turske tvrđave), veliki je i značajan događaj za Rađevinu. 1862. godine, po naređenju kneza Mihajla Obrenovića, kapetan Petar Radojlović, načelnik rađevskog sreza, izvršio je rušenje utvrđenja. Na mestu nekadašnjeg Sokograda danas se nalazi manastir Sv. Nikolaja.
Na prostoru oko Mačkovog Kamena, na planini Jagodnji, u neposrednoj blizini Krupnja, srpska vojska je vodila jednu od najkrvavijih bitaka u Prvom svetskom ratu. Zabeleženi su veliki gubici u ljudstvu, kako sa srpske, tako i sa neprijateljske strane, a u borbama je ranjen i princ Đorđe Karađorđević. Crkvu spomen-kosturnicu Sv. Vaznesenja Gospodnjeg u Krupnju i spomen-kapelu na Mačkovom Kamenu podigao je srpski narod u znak sećanja na ovaj događaj.
U Drugom svetskom ratu, Krupanj je bio spaljen od strane nemačke kaznene ekspedicije. Šezdesetih godina ovde su se, pored rudarstva i prerade drveta, razvili i tekstilna industrija, mala privreda, turizam, trgovina, kao i proizvodnja kartonske ambalaže, kontaktnih sočiva i dehidratacija voća.
Ukupna površina teritorije Opštine iznosi 342 kilometara kvadratnih, a 79,33 % zemljišta, tačnije 271 kilometar kvadratni, u privatnom je vlasništvu. Kada je reč o strukturi poljoprivrednih površina i oblicima svojine, u privatnom vlasništvu je 18.105 hektara, u državnoj svojini nalazi se 501 ha, 17 ha je u društvenoj, 2,5 ha u mešovitoj svojini, dok je 9,3 ha u drugim oblicima svojine. Usitnjenost parcela i njihov oblik ograničavaju dosta povoljnu vlasničku situaciju nad zemljištem.
Polovinom 2014. godine ovde je bilo 2500 registrovanih poljoprivrednih gazdinstava, a poljoprivredom se bavi veći deo stanovništva Opštine. Tradicionalno, poljoprivrednici sa ovih prostora najviše se bave ratarstvom voćarstvom i stočarstvom. Skoro sve vrste ratarskih kultura i jagoda uspešno se gaje na nižim terenima, dok zavidan dohodak po jedinici površine daju maline, šljive, kupine i krompir, koji su odlika viših terena.
Sa prosečnom godišnjom proizvodnjom od 3.200 tona u 2013. godini, ovde je najdominantnija malina koja se gaji na 969 ha, dok se na 1245 ha gaji šljiva sorte stenlej, požegača i čačanske sorte. Kupina, posebno sorta čačanska bestrna, proizvodi se poslednjih petnaestak godina i njene količine se svake godine uvećavaju jer je veoma važan izvozni proizvod. Jagoda, sorte kleri, proizvodi se na 31 ha površine i uglavnom se izvozi u Rusiju.
Ovde se gaje i druge voćarske, ratarske i povrtarske kulture kako za pijačnu prodaju, tako i za sopstvene potrebe. Veći deo poljoprivrednih kultura kao što su: domaća jabuka i kruška, zatim divlje jagode, kupine i breskve, trešnja, višnja, pasulj, grašak, paradajz, karfiol, mogu se smatrati organskom hranom jer se ne tretiraju zaštitnim sredstvima. Broj zainteresovanih poljoprivrednika za organsku proizvodnju se povećava jer preduslova za istu ima. Na ovoj teritoriji uspevaju i neke od samoniklih vrsta biljaka: lipa, aftik, zova, šipurak, šumske pečurke.
Ratarstvo je zasnovano na klasičnoj proizvodnji merkantilnog kukuruza, pšenice, ječma, ovsa, tritikala i raži, a organizovano je na manjim individualnim posedima, dok proizvodnja i prodaja krompira najviše prednjači u povrtarstvu. Statistika, međutim, kaže da su prinosi različitih poljoprivrednih kultura izuzetno niski, a kao razlozi za to, pored prirodnih uslova i činjenice da se uglavnom staračka domaćinstva bave poljoprivredom, navode se i usitnjenost poseda i osnovna obrada zemljišta zbog dispozicije, zatim neodgovarajuća agrotehnika i nedovoljna zaštita od bolesti (štetočina i korova), neadekvatan izbor sorti hibrida, kao i nedovoljno đubrenje.
Kada je reč o stočarstvu, ono je karakteristično za individualna poljoprivredna gazdinstva, a naglasak je stavljen na ovčarstvo, govedarstvo i svinjarstvo. Ako se ima u vidu to da livade i pašnjaci zauzimaju 23% površina, prinosi koji se postižu su solidni. U ukupnom stočnom fondu Opštine najmanje je učešće goveda (4.668 grla), dok po broju grla prednjače svinje, koje se uglavnom proizvode za sopstvene potrebe (19.362 grla), a zatim slede ovce sa 14.762 grla i živina (67.000). Promet stoke zastupljen je na stočnim pijacama, a za plasman žive stoke, pogotovo tovnih bikova, sarađuje se sa klanicama iz Šapca. Ribnjaci su na teritoriji Opštine malobrojni, ali uzgoj kalifornijske pastrmke, šarana i drugih vrsta riba u poslednje vreme postaje unosan posao.
Centar je smešten u kotlini, na 280 metara nadmorske visine i dolinsko je naselje, a okružuju ga Sokolske planine, kao i ogranci planina Jagodnje i Boranje. Spajanjem reka Čađavica, Bogoštica i Kržava nastaje reka Likodra, koja protiče kroz Krupanj. Reljef je ovde brdsko planinski, ali je u dolinama reka Likodre i Jadra ravničarski.
Krupanj se nalazi na 44°21′34″ severne geografske širine i 19°21′26″ istočne geografske dužine i podneblje je sa umereno kontinentalnom klimom. Ovde se podrazumevaju i župna obeležja mikroklime, s obzirom na to da je ovo “basen u basenu”, odnosno podplaninska župa, a lokalne vazdušne struje donose planine koje ga okružuju.
Opština je od Novog Sada udaljena 135, od Beograda 150, od Loznice 28, a od Valjeva i Šapca 64 kilometara. Krupanj-Loznica-Šabac-Beograd, Krupanj-Valjevo-Beograd i Krupanj-Zavlaka-Tekeriš(na Ceru)-Šabac-Beograd predstavljaju najvažnije i najznačajnije putne pravce kojima je Opština povezana sa okolinom.
U opštini Krupanj, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 4.061 gazdinstvo koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 2.479), a zatim krompir – 1.125 gazdinstava. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode lucerku – 971, pšenicu i krupnik – 710 i detelinu (njih 648).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,78%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 296 gazdinstava bavi se mešovitom stokom za ispašu, a ne za proizvodnju mleka, njih 801 specijalizovano je za voće, međutim najviše je onih koji se bave različitim kombinacijama useva i stoke (1.307).
Poljoprivredom se u Krupnju bavi 9.523 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Krupnju, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 86,79%, dok je udeo žena mnogo manji (13,21%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su žene u većini i ima ih 67,86%.
