Srbija

Opšti podaci o Srbiji

Republika Srbija se nalazi u jugoistočnoj Evropi i spada među zemlje srednje veličine. Zauzima površinu od 88.499 kilometara kvadratnih i većim delom svoje teritorije zahvata Balkansko poluostrvo, a manjim Panonsku niziju. Poljoprivredno zemljište čini 70% njene ukupne teritorije, a pod šumama je 30%.

Sa Mađarskom, Srbija se graniči na severu, Republikom Makedonijom na jugu, na istoku sa Bugarskom, sa Hrvatskom, Bosnom i Hercegovinom, kao i Republikom Srpskom na zapadu, na severoistoku sa Rumunijom, a na jugozapadu sa Albanijom i Crnom Gorom.
 

Stanovništvo u Srbiji

Prema podacima popisa stanovništva iz 2011. godine, Srbija ima 7.186.862 stanovnika, a Beograd, sa 1.659.440 stanovnika, njen je glavni grad i administrativno i ekonomsko središte.

Burni i dinamični istorijski događaji rezultirali su vrlo raznovrsnim etničkim sastavom stanovništva na ovom prostoru. Srbi su većina sa udelom od 83,32%, a postoji i 21 etnička zajednica, pa tako prema brojnosti slede Mađari sa 3,53%, Romi 2,05%, Bošnjaci – 2,02%, Hrvati – 0,80%, Slovaci – 0,73%, Crnogorci – 0,54%, Vlasi – 0,49%, Rumuni – 0,41%, zatim Jugosloveni, Makedonci, Muslimani, Bugari, Bunjevci, Rusini, Ukrajinci, Slovenci, Goranci, Nemci, Rusi, Česi, Turci i drugi.
 

Zvanični jezik u Srbiji

Srpski jezik i ćirilično pismo u službenoj su upotrebi, a koristi se i latinično pismo. 88,1% stanovništva Republike Srbije srpski jezik smatra svojim maternjim jezikom, po zastupljenosti sledi mađarski jezik sa 3,4%, zatim bosanski (1,9%) i romski (1,4%). Pored srpskog, na području autonomne pokrajine Vojvodine, u skladu sa Ustavom, koriste se i jezici nacionalnih manjina mađarski, slovački, hrvatski, rumunski i rusinski.

Stanovništvo Srbije je najvećim delom pravoslavne veroispovesti (84,6%), slede katolici sa 5%, dok je islamska veroispovest, sa 3%, treća po zastupljenosti.
 

Administrativna podela Srbije

Od završetka Prvog svetskog rata, Srbija je činila sastavni deo zajedničke države Južnih Slovena, koja se prvobitno nazivala Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, da bi kasnije bila  preimenovana u Kraljevinu Jugoslaviju.

Nakon Drugog svetskog rata nalazila se u sastavu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, zatim u Saveznoj Republici Jugoslaviji, kao i u Državnoj zajednici Srbije i Crne Gore, koja je prestala da postoji 2006. godine. Iste godine nastala je Republika Srbija kao samostalna država, koja funkcionište u okvirima parlamentarne demokratije, tačnije kao parlamentarna republika.

Kada je reč o teritorijalnoj organizaciji države, prema Ustavu iz 2006. godine, Srbija u svom sastavu ima dve autonomne pokrajine – Vojvodinu na severu i Kosovo i Metohiju na jugu, a Centralnom ili užom Srbijom, kolokvijalno se nazivao deo teritorije koji se nalazio izvan područja autonomnih pokrajina.

Ovo područje je bilo pod upravom države i nije predstavljalo posebnu administrativno-upravnu jedinicu, a danas je podeljeno na tri statistička regiona (Beograd, Šumadija i zapadna Srbija, Južna i istočna Srbija).

2010. godine formirano je pet statističkih regiona i to su: Vojvodina, Beograd, Šumadija i zapadna Srbija, Južna i istočna Srbija i Kosovo i Metohija, a teritorija je podeljena na 29 upravnih okruga i teritoriju grada Beograda.

Sedam okruga se nalazi u Vojvodini (Severnobački, Srednjebanatski, Severnobanatski, Južnobanatski, Zapadnobački, Južnobački, Sremski), pet na Kosovu (Kosovski, Pećki, Prizrenski, Kosovskomitrovački, Kosovskopomoravski), na području Šumadije i zapadne Srbije nalazi se osam okruga (Šumadijski, Raški, Rasinski, Pomoravski, Moravički, Mačvanski, Kolubarski, Zlatiborski), na području Južne i istočne Srbije devet (Borski, Braničevski, Zaječarski, Jablanički, Nišavski, Pirotski, Podunavski, Pčinjski, Toplički), dok zaseban statistički i upravni region čini teritorija grada Beograda.

Okruzi su podeljeni na gradove i opštine, a opštine dalje na mesne zajednice. Službeno, na teritoriji Srbije, postoje 24 grada, odnosno, od 29. februara 2016. godine Srbija ima 27 gradova (Pirot, Vršac i Kikinda su tada dobili status grada) i to su:

• Beograd,
• Valjevo,
• Vranje,
• Vršac,
• Zaječar,
• Zrenjanin,
• Jagodina,
• Kikinda,
• Kragujevac,
• Kraljevo,
• Kruševac,
• Leskovac,
• Loznica,
• Niš,
• Novi Sad,
• Novi Pazar,
• Pančevo,
• Pirot,
• Požarevac,
• Priština,
• Smederevo,
• Sombor,
• Sremska Mitrovica,
• Subotica,
• Užice,
• Čačak i
• Šabac.

Opšti podaci o poljoprivredi u Srbiji

Republika Srbija zauzima površinu od ukupno 8.840.000 hektara, od čega poljoprivredno zemljište obuhvata 5.734.000 hektara (70%). Obradive površine se prostiru na 4.867.000 hektara, što čini 84,8% ukupnog poljoprivrednog zemljišta.

Istorija Srbije

Na tlu današnje Republike Srbije, najstariji tragovi ljudskog postojanja datiraju iz vremena oko 40.000. godine pre nove ere, a pećine kod sela Gradac, ispod Jerininog brda nedaleko od Kragujevca i Risovača na Venčacu kod Aranđelovca, najznačajniji su lokaliteti iz ovog perioda.
 

Kultura Lepenskog Vira

Jedno od najvećih i najznačajnijih mezolitskih i neolitskih arheoloških nalazišta je Lepenski Vir. Nalazište je smešteno na desnoj obali Dunava u Đerdapskoj klisuri, a jedna od najkompleksnijih praistorijskih kultura, kultura Lepenskog Vira, nastala je upravo ovde.

Kulturu Lepenskog Vira karakterišu:

• kuće trapezaste osnove,
• usavršena izrada alata i oružja,
• utvrđen obrazac građenja neseobina,

a pretpostavlja se da su u njoj postojali:

• privatno vlasništvo,
• društvena hijerarhija, kao i
• razvijena religija i
• umetnost.

Starčevačka kultura

U Podunavlju je toplija klima dovela do nastanka tzv. Starčevačke kulture, koja je dobila naziv po lokalitetu Starčevo kod Pančeva. Postojala je tokom V milenijuma pre nove ere i prostirala se na prostoru od Bosne do Makedonije.
 

Vinčanska kultura

U srednjem neolitu zamenila ju je Vinčanska kultura, koja predstavlja tehnološki najnapredniju praistorijsku kulturu na svetu, a naziv je dobila po lokalitetu Vinča – Belo brdo, nedaleko od Beograda na obali Dunava.

Na osnovu pronađenih bakarnih nalaza, lokaliteti Pločnik, Belovode i Beloice predstavljaju najstarije evropske centre metalurgije. Urezani znaci, poznati kao vinčansko pismo, o čijoj funkciji ima mnogo pretpostavki, predstavljaju posebnu odliku ove kulture.

Oko 1900. godine pre nove ere, na tlu Srbije, javljaju se kulture bronzanog doba, da bi oko 1425. godine pre nove ere, njihov život poremetila nova kultura (kultura grobnih humki) sa bronzanim oružjem (mačevi, sekire, bodeži), što dovodi i do pokretanja naroda.

Do nastanka gvozdenog doba i formiranja prvih etničkih zajednica na Balkanskom poluostrvu (Dardanaca, Tribala, Ilira i Tračana) dolazi krajem II i početkom I milenijuma pre nove ere (u periodu između 1125. i 750. godine p.n.e).

Oko 725. godine pre nove ere iz Kavkasko-pontskih predela, dolaze Trako-kimerci koji sa sobom donose svoje gvozdeno oružje i nakit, a do etničkog razgraničenja među plemenima na Balkanu došlo je tokom naredna dva veka.
 

Naseljavanje Kelta

Kelti se pojavljuju u mlađe gvozdeno doba i posle smrti Aleksandra Makedonskog otpočinju napade na čitavo poluostrvo. Nakon poraza kod Delfa, 279. godine pre nove ere, u povlačenju sa teritorije današnje Grčke, Kelti su pokorili Tribale i deo Autarijata i sa njima osnovali moćno pleme Skordiska.

Na tlu današnje Karaburme, pleme Skordiska podiže svoj grad Singidunum, preteču današnjeg Beograda.
 

Širenje rimskog carstva

Krajem III veka pre nove ere započeto je širenje Rimljana na Balkansko poluostrvo. Rimljani su, tokom tri ilirsko-rimska i makedonsko-rimska rata, pokorili Ilire i Makedonce, a njihov prodor ka Panonskoj niziji i ratovi protiv Dardanaca i Skordiska započinju odmah nakon toga.

Celokupno Balkansko poluostrvo našlo se pod rimskom vlašću početkom nove ere, gušenjem Batonovog ustanka. U sastavu provincije Gornja Mezija nalazio se veći deo današnje Srbije, dok su se u sastavu provincija Panonije, Dalmacije i Dakije našli njeni manji delovi.

Tetrarhiju kao oblik vladavine, ali i reformu unutrašnje organizacije Rimskog carstva, uveo je Dioklecijan, a Sirmijum (današnja Sremska Mitrovica) je postao jedna od četiri prestonice carstva.

Trajno naseljavanje Varvara na tlu Rimskog carstva otpočinje nakon prodora Gota, 378. godine, a carstvo je, 395. godine, car Teodosije I podelio na dva dela. Zapadnom rimskom carstvu pripali su manji delovi današnje Srbije (severni i zapadni delovi Vojvodine i severozapadni deo uže Srbije), dok se njen veći deo našao u sastavu Istočnog rimskog carstva.
 

Huni i Avari

Moćnu državu sredinom V veka stvaraju Huni, ali ona propada 453. godine nakon smrti njihovog vođe Atile, a Gepidi i Istočni Goti na tlu današnje Srbije stvaraju svoje države.

Avari stižu na Balkansko poluostrvo sredinom VI veka, a 582. godine zauzimaju i sam Sirmijum. Trajno naseljavanje Slovena na prostorima južno od Save i Dunava pominje se već od 584. godine, a dolazak cara Iraklija na vlast 610. godine, prekretnica je u slovenskom naseljavanju ovih teritorija.
 

Naseljavanje Slovena

Put za njihovo trajno i neometano naseljavanje bila je odluka cara Iraklija da povuče svoje snage sa Dunavske granice i prebaci ih na istok. U narednim decenijama Sloveni su preplavili Balkansko poluostrvo, a Srbi se na ovaj prostor doseljavaju nakon neuspešne slovenske opsade Soluna 611. godine i kombinovane opsade Carigrada 626. godine.
 

Srpska država

Knez Višeslav je prvi srpski knez čije ime je zabeleženo, a pretpostavlja se da je vladao krajem VIII veka. Rodonačelnik je dinastije Višeslavovića, koja je Srbijom vladala od 750. do 959. godine, a utemeljivačem srpske države u srednjem veku smatra se njegov unuk Vlastimir, koji je vladao u prvoj polovini IX veka.

Najstariji Vlastimirov sin, Mutimir, pobedio je svoju braću u borbi za vlast i tokom njegove vladavine Srbi su primili hrišćanstvo. U ovom periodu, Srbi su svoje prve sukobe imali sa Bugarima, a prva srpska vladarska dinastija održala se do sredine X veka.
 

Dinastija Nemanjića

Dinastija Vukanovića, čiji je rodonačelnik veliki župan Vukan, upravlja Srbijom od 1085. do 1106. godine, a veliki župan Stefan Nemanja dolazi na vlast 1168. godine.

Nakon smrti Manojla Komnena, Stefan Nemanja ostvaruje nezavisnost Srbije i naredne tri decenije vodi uspešne ratove protiv Vizantije. Značajno proširuje državu i pripaja joj Zahumlje, Travuniju, Neretvljansku oblast, Zetu, delove Kosova, Metohije, a na kratko i Niš.

U dogovoru sa vizantijskim carem, na prestolu ga nasleđuje srednji sin Stefan, koji je nastavio širenje svoje države osvojivši Prizren, Vranje, Niš i Pirot, a 4. januara 1217. godine uzdiže je na rang kraljevine. Njegov mlađi brat Rastko Nemanjić je 1219. godine izdejstvovao uzdizanje raške episkopije na nivo arhiepiskopije. Rastko (Sveti Sava) tada postaje prvi arhiepiskop, a srpska crkva stiče autokefalnost.

Sinovi Radoslav (1228-1232) i Vladislav (1234-1242) nasleđuju Stefana Nemanju, a posle njih na vlast dolazi i najmlađi sin Uroš I (1242-1276), koji nije uspeo da proširi granice svoje države, ali je dovođenjem rudara Sasa ekonomski ojačao državu. Na ovaj način je započeta eksploatacija rudnika u Srbiji.

Oko rudnika su se stvarali prvi gradovi i trgovina, a pojavljuje se i prvi zvaničan novac. Uroš je bio oženjen Jelenom Anžujskom, a sa vlasti ga je 1276. godine zbacio stariji sin Dragutin (kralj Srbije 1276-1282, kralj Srema 1282-1316), koji šest godina kasnije prepušta vlast mlađem sinu Milutinu (1282-1321).

Milutin je jedan od najznačajnijih srpskih vladara koji je, osvajajući veći deo današnje Makedonije sa Skopljem i severne delove Albanije, proširio Srbiju ka jugu, a 1299. godine zaključio je mir sa Vizantijom. Prema ovom miru car Andronik II (1282-1328) priznaje Milutinova osvajanja i za ženu mu daje svoju petogodišnju ćerku Simonidu.

Na vrhuncu svoje moći Srbija je bila za vreme vladavine Stefana Dušana Nemanjića ili Dušana Silnog, koji je bio srpski srednjovekovni kralj (1331-1345) i prvi srpski car (1346-1355), odnosno car Srba, Grka i Bugara.

Car Dušan je pomoću vlastele zbacio sa vlasti svoga oca, srpskog kralja Stefana Dečanskog, iskoristio je građanski rat u Vizantiji i značajno proširio granice srpske države prema jugu. Dušanovo carstvo prostiralo se na teritoriji današnje:

• Srbije (bez Vojvodine),
• Crne Gore,
• Makedonije,
• Albanije,
• južne Dalmacije (bez Dubrovnika),
• Tesalije i
• Epira.

Nakon smrti, 1355. godine, nasledio ga je sin, car Uroš Nejaki, posle kojeg se carstvo rasulo, a loza Nemanjića ugasila.

Knez Lazar i njegov sin despot Stefan Lazarević, vladali su Srbijom od 1371. do 1427. godine. Kosovska bitka, između Srbije i Osmanlijskog carstva, dogodila se 28. juna 1389. godine, a u njoj su poginuli knez Lazar i turski sultan Murat. Lazarev sin Stefan postaje despot 1402. godine, a nakon njega, od 1427. do 1459. godine, Srbijom vlada dinastija Brankovića.
 

Srbija pod Osmanlijskim carstvom

Pod vlast Osmanlijskog carstva Srbija je pala 1459. godine i tada započinje postepeno iseljavanje Srba i Vlaha u Bosnu i granične delove Hrvatske. Osmansku vlast će u severnim delovima današnje Srbije (Bačka, zapadni Srem), od kraja XVII veka, zameniti habzburška, a u periodu između 1718. i 1739. godine ona će se proširiti i na istočni Srem, Banat, Mačvu, Šumadiju, Braničevo i Timočku Krajinu.

Austrijski car Leopold I je zbog najezde Turaka dozvolio Srbima da se nasele u Habsburškoj monarhiji, a to je 1690. godine dovelo do prve Velike seobe Srba pod vođstvom patrijarha Arsenija III Čarnojevića.

Nakon rusko-austro-turskog rata, 1740. godine dogodila se i druga Velika seoba Srba pod pećkim patrijarhom Arsenijem IV Jovanovićem. U seobama je veliki broj Srba sa Kosova i južnih krajeva prešao na sever, u područja južne Ugarske (Vojvodine) i austrijske Vojne krajine, a iseljena područja u Staroj Srbiji (Rašku, Kosovo, Metohiju i Makedoniju) naseljavaju Albanci.

Svoju državnost Srbija će početi da obnavlja nakon Prvog i Drugog srpskog ustanka, a potpunu nezavisnost stekla je 1878. godine. Turska uprava trajala je različito u delovima današnje Srbije, pa su tako neki njeni južni i zapadni delovi ostali pod osmanskom vlašću sve do 1912. godine, dok su neki delovi Vojvodine pod Turcima bili oko 150 godina.
 

Prvi srpski ustanak

Borba za nezavisnost Srbije počela je tokom Srpske revolucije i trajala je nekoliko decenija. Prvi srpski ustanak počeo je 1804. godine, kada je Đorđe Petrović, poznatiji kao Karađorđe, u selu Orašac organizovao zbor na kojem je odlučeno da se podigne buna.

Paljenje turskih hanova po Šumadiji i proterivanje Turaka iz hanova i sela u utvrđene gradove bio je početak bune, koja je 1805. godine, posle pobede na Ivankovcu, prerasla u ustanak protiv Turaka i srpsku nacionalnu revoluciju. Ustanici su sledeće godine porazili tursku vojsku na Mišaru i Deligradu i osvojili beogradsku varoš.

Do 1812. godine i Bukureškog mira koji je Rusija sklopila sa Turcima, ustanici su ostvarili nezavisnost, te ne želeći da prihvate samo autonomiju koja im je nuđena, nastavljaju da se bore, ali ih je krajem oktobra 1813. godine porazila ogromna turska vojska predvođena velikim vezirom Hursid-pašom. Nakon poraza, veliki broj Srba se iselio na teritoriju susedne Austrije, a Karađorđe je sa većim brojem ustaničkih starešina napustio Srbiju.
 

Drugi srpski ustanak

U Takovu je 23. aprila 1815. godine održan tradicionalni sabor, na kojem su okupljeni prvaci odlučili da podignu ustanak. Predvodništvo su ponudili Milošu Obrenoviću, što je on nakon izvesnog kolebanja prihvatio. U Drugom srpskom ustanku, ustanici su vodili borbu samo protiv vojske beogradskog vezira, a najvažnije bitke odigrale su se kod Čačka, Požarevca, Paleža, na Ljubiću i Dublju.

Kada su dve sultanove vojske iz Bosne i Rumelije krenule protiv pobunjenika, Miloš obrenović je započeo pregovore sa Turcima, uveren da ne može da pruži otpor na tri strane. 1830. godine, kada Porta proglašava Srbiju vazalnom kneževinom, rezultati ovog ustanka postaju vidljivi.

Na Sretenje 1835. godine Srbija je dobila svoj prvi ustav koji je bio vrlo liberalan i njime je ukinut feudalizam i ograničena su prava kneza. Spoljni pritisak je bio jak, pa je knez Miloš, na svoje zadovoljstvo, ukinuo ustav. Sultanov ukaz (ferman) o povlačenju turske vojske iz srpskih gradova donet je 1867. godine, a nezavisnost Srbije priznata je na Berlinskom kongresu 1878. godine.
 

Kraljevina Srbija

Kraljevina Srbija postojala je u periodu od 1882. do 1918. godine. Dve dinastije, Karađorđevići i Obrenovići, nadmetale su se oko vlasti, a prvi novovekovni kralj Srbije bio je Milan Obrenović (1882-1889). Nasledio ga je njegov sin, kralj Aleksandar Obrenović, koji je sa svojom suprugom, kraljicom Dragom, ubijen u Majskom prevratu 1903. godine.

Nakon ubistva Obrenovića, Karađorđevići ponovo dolaze na vlast, a Petar Karađorđević je proglašen novim kraljem.
 

Balkanski ratovi

1912. godine počinje Prvi balkanski rat. Srbija, Bugarska, Crna Gora i Grčka krenule su u konačno oslobađanje od turske vlasti. Nakon rata, Bugarska nije bila zadovoljna podelom Makedonije, a Srbija nije uspela da preko severne Albanije izađe na Jadransko more, pa se 1913. godine vodi i Drugi balkanski rat. Iz ovog rata Bugarska je izašla poražena, a Srbija je, kao ratnu odštetu, dobila određene teritorije zapadne Bugarske.
 

Prvi svetski rat

Kao povod za Prvi svetski rat poslužio je atentat na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda u Sarajevu 1914. godine. Prve savezničke pobede u Prvom svetskom ratu bile su Cerska i Kolubarska bitka i Srbija je hrabro branila svoju nezavisnost, ali su je nadmoćnije neprijateljske snage Nemačke, Austrougarske i Bugarske naterale da se preko Albanije povuče sa nacionalne teritorije.

Borbu će nastaviti na Solunskom frontu sa ostalim snagama Antante. Srbija se od Prvog svetskog rata nikada nije oporavila jer je u njemu izgubila 1.264.000 stanovnika, što je 28% ukupne populacije.
 

Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca

1. decembra 1918. godine Srbija je prestala da postoji kao nezavisna država i utapa se u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca. Da bi vlast funkcionisala u decembru 1918. godine stvorena je vlada na čelu sa Stojanom Protićem, ali prve tri godine mnogi elementi Kraljevine SHS-a nisu bili konačno uređeni.

Izbori za ustavotvornu skupštinu održani su krajem 1920. godine, a ona je posle velikih rasprava, na Vidovdan 28. juna 1921. godine usvojila ustav, čijim konceptom nije bio zadovoljan Stjepan Radić, vođa HRSS-a. 1925. godine situacija se, na kratko, smiruje.
 

Kraljevina Jugoslavija

Od teorije troimenog naroda kralj Aleksandar Karađorđević (1921-1934) odustaje, nakon ubistva poslanika u skupštini, i uvodi teoriju jugoslovenstva. Ovaj događaj je iskoristio da, 6. januara 1929. godine, uvede diktaturu, a državi je promenio ime u Kraljevina Jugoslavija.

9. oktobra 1934. godine, u Marseju, izvršen je atentat u kojem su ubijeni kralj Aleksandar i Luj Bartu, a državom će, zbog maloletstva prestolonaslednika Petra II, od 1934. do 1941. godine vladati namesništvo. Knez Pavle Karađorđević, brat od strica kralja Aleksandra, bio je glavni namesnik, a u ovom periodu promenilo se nekoliko vlada.
 

Drugi svetski rat

Kraljevina Jugoslavija je u Drugom svetskom ratu bila okupirana od strane Sila Osovine koju su tvorile nacistička Nemačka i njeni saveznici: Italija, Mađarska, Bugarska, Albanija, ali i profašistička državna tvorevina pod nazivom Nezavisna Država Hrvatska.

Rat je počeo bombardovanjem Beograda, 6. aprila 1941. godine. U ratnom periodu, Bačka je pripojena Mađarskoj, Kosovo, Metohija i zapadna Makedonija postale su deo tzv. Velike Albanije, pod italijanskim uticajem, delovi istočne Srbije i ostatak Makedonije ušli su u sastav Bugarske, a Raška je ušla u Crnu Goru pod italijansku vlast.

Tokom okupacije, u Srbiji su postojala dva suprotstavljena pokreta, partizanski (Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije) i četnički (Jugoslovenska vojska u otadžbini), kao i  pomagači nemačkim okupatorima – Srpska državna straža generala Milana Nedića i Srpski dobrovoljački korpus Dimitrija Ljotića. I u ovom ratu stradanja srpskog naroda bila su velika.
 

Period Jugoslavije

1945. godine formirana je država Demokratska Federativna Jugoslavija koja iste godine menja ime u Federativna Narodna Republika Jugoslavija, da bi 1963. godine još jednom promenila ime, ovoga puta u Socijalističku Federativnu Republiku Jugoslaviju.

Nakon Drugog svetskog rata, državom je vladao komunistički režim na čelu sa Josipom Brozom Titom. SFRJ se raspada 1992. godine, a Srbija je u periodu od 1992. do 2003. godine, zajedno sa Crnom Gorom, činila Saveznu Republiku Jugoslaviju.
 

Savremena istorija Srbije

Od 2003. godine Srbija je sastavni deo Državne zajednice Srbije i Crne Gore, koja prestaje da postoji 21. maja 2006. godine, nakon referenduma u Crnoj Gori, na kojem su se građani Crne Gore izjasnili za nezavisnost.

Republika Srbija deluje kao nezavisna i suverena država od 5. juna 2006. godine.

Poljoprivreda u Srbiji

Umereno kontinentalna klima i povoljni uslovi doprinose razvoju različitih grana poljoprivrede u Srbiji.

Za mehanizovanu ratarsku i povrtarsku proizvodnju pogodni su ravničarski regioni:

• Vojvodine,
• Pomoravlja,
• Posavine,
• Tamnave,
• Kruševačkog i
• Leskovačkog polja,
• Kosova Polja i Metohije.

Razvoju voćarstva, vinogradarstva i stočarstva pogoduju brdoviti i brežuljkasti predeli, dok su područja:

• Rudnika,
• Stare planine,
• Zlatibora, Kopaonika i
• Šar-planine, odnosno brdsko-planinski predeli, pogodni za razvoj:
• ovčarstva,
• govedarstva i
• šumarstva.

Stočarstvo sa 43% i ratarstvo sa 42%, najrazvijenije su grane poljoprivrede, slede voćarstvo i vinogradarstvo sa 12%, dok su ostale kulture zastupljene sa svega 3%. Oranice i bašte najzastupljenije su u zemljišnom, a svinje u stočnom fondu, dok livade, pašnjaci i oranice nisu dovoljno iskorišćeni za intenzivniju i veću stočarsku proizvodnju.

Poljoprivrednici, kojih u Srbiji ima ukupno 1.305.426, čine 17,3% ukupne populacije.

Porodična gazdinstva i privatna svojina dominiraju, a prosečna veličina komercijalne farme (preduzeća) iznosi od 500 do 700 hektara. Karakteristike porodičnog gazdinstva u Srbiji su:

• naturalna potrošnja,
• isparcelisanost, kao i
• znatno niži stepen komercijalizacije u odnosu na evropske farme.

Poljoprivredna mehanizacija u Srbiji

425.000 dvoosovinskih i 261.000 jednoosovinskih traktora, 25.000 kombajna i više od tri miliona priključnih mašina učestvuje u obradi poljoprivrednog zemljišta. Saobraćajna infrastruktura nije dovoljno razvijena, prosečna starost traktora je 12, kombajna – 15 godina, a poljoprivredne mašine i oprema su amortizovane.

Sistem za navodnjavanje instaliran je na 180.000 hektara, ali se navodnjava svega 30.000-40.000 hektara, što predstavlja manje od 1% oranica koje se navodnjavaju.

Veće površine se navodnjavaju u Vojvodini nego u Centralnoj Srbiji, dok se povrtarske kulture navodnjavaju i u Mačvi, Pomoravlju, okolini Leskovca i Negotinskoj niziji. U poslednjih petnaest godina nije bilo većih ulaganja u sisteme za navodnjavanje, pa je njihova starost oko 25 godina.

Položaj i klimatski uslovi Srbije

Republika Srbija smeštena je između 41°53′ i 46°11′ severne geografske širine i 18°49′ i 23°00′ istočne geografske dužine, u centralnom delu Balkanskog poluostrva. Na Balkanu se nalazi 70% teritorije Srbije, dok ostalih 30% spada u Srednju Evropu.
 

Reljef Srbije

U pogledu reljefa, čine je tri morfološke celine:

• ravnica,
• brežuljkasti predeo sa nižim planinama i
• planinsko-kotlinsko područje.

1. Ravnica

AP Vojvodina čini severni deo Srbije i predstavlja pretežno ravničarski kraj sa plodnim ravnicama. U ovom području preovladava visokoplodni černozem, dok se na ritskoj crnici i aluvijalnom zemljištu nalaze oblasti uz reke, ali i rubna područja Banata uz granicu sa Rumunijom.

Na tromeđi sa Rumunijom i Bugarskom, na ušću Timoka u Dunav, na 28-36 m nadmorske visine, nalazi se najniža tačka. Geomorfološki i ekološko-biogeografski fenomen, ne samo Panonske nizije, već i čitave Evrope, predstavlja Deliblatska peščara, koja se nalazi u južnom Banatu. Klima u peščari je polustepska, a u njoj obitavaju mnoge specifične i retke vrste flore i faune.
 

2. Brežuljkasti predeo sa nižim planinama

Brežuljkasto područje sa visinama do 500m i niže planinsko područje sa visinama do 1.000m dominira južno od Save i Dunava, dok se nizine u ovom području nalaze se uz Posavinu, u Pomoravlju i jednom delu Timočke krajine.

Pseudoglej, lesivirana zemljišta i eutrična smeđa tla (gajnjače) pokrivaju severozapadni deo središnje Srbije, a aluvijalna zemljišta, zemljišta na rastresitim supstratima, kisela smeđa zemljišta i smonica prevladavaju u oblasti Pomoravlja.
 

3. Planinsko-kotlinsko područje

Južno od Zapadne Morave i Nišave nalaze se područja viša od 1.000m, a čine ih visoravni i skupina viših planina. 15 planinskih vrhova dostiže visinu od preko 2.000 metara, a najviši vrh je Đeravica na Prokletijama (2.656 metara). U brdsko-planinskom području dominiraju crnica i smeđa zemljišta, a mnogi kanjoni, klisure i pećine (Resavska pećina, Ceremošnja, Risovača) nalaze se u ovom području.
 

Reke Srbije

Reke Srbije najvećim delom pripadaju Crnomorskom slivu. Egejskom slivu pripadaju krajnji jugoistočni delovi, dok Jadranskom slivu pripadaju vode sa većeg dela metohijskog područja. Dunav (588 km), Sava (206 km), Tisa (168 km) su tri plovne reke, a Dunav je najduža reka koja protiče kroz Srbiju.

Pored pomenutih, veće reke Srbije su i Zapadna Morava (308 km), Južna Morava (295km), Ibar (272km), Drina (220km) i Timok (202km).
 

Jezera Srbije

Najveće veštačko-akumulaciono jezero, nastalo pregrađivanjem reke Dunav, je Đerdapsko, sa površinom od 163 kilometara kvadratnih, a treba pomenuti i Vlasinsko jezero, kao i Perućačko i Zvorničko (na Drini).
 

Klima u Srbiji

Više faktora određuje klimu Srbije, a kako je reljef jedan od njih, može se reći da u Srbiji, na severu, vlada kontinentalna klima, umereno kontinentalna na jugu i planinska na visokim planinama. Godišnja prosečna količina padavina je 896 mm. Februar i oktobar najsuvlji su meseci, a najviše kiše padne u maju junu.

Leta u Srbiji su topla, a zime kratke, hladne i snežne. Najtopliji mesec je jul, dok je januar najhladniji. Najviša zabeležena temperatura od 44,9°C, izmerena je 24. jula 2007. godine u Smederevskoj Palanci, a najniža od –39,5°C, 13. januara 1985. godine u naselju Karajukića Bunari na Pešteru.

Prosečna godišnja temperatura u Srbiji, u predelima ispod 300 metara nadmorske visine, iznosi 10,9°C, 10°C na visinama od 300 do 500 metara, 6°C na visinama od 1.000 do 1.500 metara) i 3°C iznad 1.500 metara. Najznačajniji vetrovi su: košava, severac, moravac, kao i južni i jugozapadni vetar.
 

Državna granica Srbije

Suvozemna granica Srbije ima 1.567,3 kilometra, rečna 751,1 kilometar, a jezerska 43,3 kilometra, što ukupno iznosi 2.361,7 kilometara državne granice. Srbija je raskrsnica Evrope i važna teritorija kroz koju prolaze međunarodni putevi i železničke pruge koji povezuju zapadnu i centralnu Evropu sa Bliskom Istokom, Azijom i Afrikom.

Poljoprivredni resursi u Srbiji

U Republici Srbiji, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički  zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 621.445 gazdinstava koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 398.611), a zatim pšenicu i krupnik – 300.283 gazdinstva. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode krompir – 117.242, lucerku – 98.234, detelinu – 97.502, ječam – 86.667 i papriku (njih 66.442).

Najveći broj gazdinstava su porodična (99,63%), a ostalo su pravna lica i preduzetnici.

Ukupno 61.523 gazdinstva bavi se kombinovano ratarstvom, svinjama i živinom, njih 97.299 bave se različitim kombinacijama useva i stoke, međutim najviše je onih koji su se specijalizovali za žitarice (98.073).

Ruralno stanovništvo u Srbiji

Poljoprivredom se u Srbiji bavi 1.442.628 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.

Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Srbiji, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 82,68%, dok je udeo žena mnogo manji (17,32%).

Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su žene u većini i ima ih 62,91%.