Prve zemljoradničke zadruge u Srbije služile su za odbranu seljana od ekonomskog propadanja, zelenaša i drugih nedaća, a imale su dva zadatka.
Prve zemljoradničke kreditne zadruge u Srbiji bile su uređene po ugledu na organizaciono iskustvo nemačkih kreditnih zadruga Rajfajzenovog tipa. Fridrih Vilhelm Rajfajzen kao predsednik opštine u Vajerbušu organizovao je tokom 1847. i 1848. godine snabdevanje gladnih seljaka brašnom i hlebom.
Naime, tada je došao na ideju da pomogne seljacima u svojoj opštini da se samoorganizovanjem odbrane od ekonomskog propadanja, zelenaša i drugih nedaća koje su ih tada zadesile. Posle više pokušaja da organizuje seljake u kooperativu, osnovao je 1854. godine prvu kreditnu zadrugu u Hedelsdolfu, na principu međusobnog pomaganja njenih članova.
Zadruga je imala dva zadatka, prvi da svojim članovima obezbedi što jeftiniji kredit, a drugi da podstiče njihove hrišćanske vrline.
Zadruge Rajfajzenovog tipa u Srbiji su se pojavile zahvaljujući Mihajlu Avramoviću (1864-1945). Rodom iz sela Dubone blizu Mladenovca, završio je Trgovačku akademiju u Beogradu i radio kao bankarski činovnik u beogradskim i smederevskim novčanim zavodima. Sa postojanjem zemljoradničke kreditne zadruge se susreo početkom 1890-tih godina, kada je kao upravnik Podunavske okružne zadruge, novčanog zavoda iz Smedereva, putovao po Nemačkoj i Italiji.
možda vas zanima
S obzirom da je Smederevo tada bilo najgušće naseljeno u Srbiji, sa najboljim saobraćajnim vezama, tržištem koje se vrlo brzo razvijalo, ali i najzaduženijim poljoprivrednicima Avramović je odlučio da u svoj rodni kraj presadi ovu instituciju.
Prvu zemljoradničku kreditnu zadrugu Mihajlo Avramović je osnovao 29. februara 1894. godine u selu Vranovu nedaleko od Smedereva. Inicijativi Mihajla Avramovića da osnuje prvu zemljoradničku kreditnu zadrugu pridružilo se dvadeset devet domaćina iz Vranova koji su imali dosta dugova zbog kupovine zemlje.
Iste godine u smederevskom okrugu osnovane su zadruge u Azanji, Malom Orašju, Mihajlovcu i Ratarima. Početni kapital za poslovanje prvih zemljoradničkih kreditnih zadruga predstavljali su krediti Podunavske okružne zadruge-bankarske institucije u kojoj je Mihajlo Avramović bio ranije upravnik.
Novčana sredstva koja su bila pozajmljena od zemljoradničkih kreditnih zadruga nisu korišćena samo u poljoprivredne svrhe. Zadruge pored toga što su obezbeđivale sredstva za nabavku priplodne stoke, zemljoradničkih sprava, semenja, stočne hrane, za podizanje zgrada i kupovinu zemljišta, omogućavale su i kupovinu ljudske hrane, oduživanje dugova i isplatu poreza.
Tim gestom zemljoradničke zadruge u Srbiji su pokazale sposobnost ne samo za organizovanu brigu o poljoprivrednoj proizvodnji, već i brigu za goli opstanak zemljoradničkih porodica.
Godinu dana nakon osnivanja prve kreditne zemljoradničke zadruge 20. jula 1895. godine, osnovan je Savez srpskih zemljoradničkih zadruga sa sedištem u Smederevu i pod upraviteljstvom Mihajla Avramovića. Zadatak Saveza bio je da upozna seosko stanovništvo sa načelima zemljoradničkog zadrugarstva, da se stara o pravilnom razvoju i napredovanju zadruga, da sarađuje sa učiteljima i sveštenicima na organizovanju zemljoradničkih zadruga.
Godine 1898. Savez srpskih zemljoradničkih zadruga se preseljava iz Smedereva u Beograd, i od tada nosi naziv Glavni savez srpskih zemljoradničkih zadruga, i Mihajlo Avramović ostaje na njegovom čelu do 1927. godine. S obzirom na značaj koji postojanje kreditnih zadruga ima u tom periodu, 15. januara 1895. godine pokrenut je prvi zadružni list Zemljoradnička zadruga. (Stojanović, Gnjatović, 2015).
Autorka teksta: Kristina Antić
Komentari