Voćarska proizvodnja u velikoj meri zavisi od uslova sredine. Loši ekološki uslovi ni pri gajenju najboljih sorti, i to uz primenu svih agrotehničkih i pomotehničkih mera, neće dati dobre rezultate. Evo na šta bi trebalo da obratite pažnjukada je reč o izboru lokacije i parcele za podizanje voćnjaka.
Možda vas zanima
Klimatsko-zemljišni uslovi
Pre podizanja zasada treba analizirati klimatsko-zemljišne uslove položaja gdje se planira podizanje zasada. Tu se, pre svega, misli na učestalost pojave leda, količine padavina, pojave ranih jesenjih i kasnih prolećnih mrazeva (bezmrazni period), pojava i nivo podzemnih voda, kao i zadržavanje oborinskih voda na površini zemljišta. Bezmrazni period je broj dana između poslednjeg prolećnog i prvog jesenjeg mraza i to nam može biti orijentacija za pogodnost nekog položaja za gajenje određene voćne vrste.
Na osnovu poznavanja prirodnih uslova sredine treba birati vrste i sorte voća za gajenje. Ako nismo u mogućnosti da biramo parcele za podizanje zasada, onda moramo uslovima položaja parcele prilagoditi izbor vrste i sorte. Imajući u vidu da su voćke dugogodišnje biljke, bitno je da se pre zasnivanja zasada obavi pravilan izbor sorte za odgovarajuće agroekološke uslove. Reljef zemljišta određuje makro i mikro klimu područja. Pored klime, zemljišta i uslova sredine bitan je i položaj gdje će biti podignut zasad. Takođe je važno i poznavanje reakcije pojedinih sorti na određene agroekološke uslove.
Svaki lokalitet karakterišu određeni edafsko-klimatski činioci koji svojim pojedinačnim ili međusobnim delovanjem utiču na uspeh gajenja voća i od položaja voćnjaka zavisi prinos i kvalitet ploda. Orografski uslovi sredine koji utiču na voćarsku proizvodnju su nadmorska visina mesta, ekspozicija, nagib terena i blizina većih vodenih površina. Od njih zavisi da li će voćke dobijati dovoljno svetlosti i toplote, kada će kretati i završavati sa vegetacijom. Položaj parcele može biti otvoren (jaki vetrovi sa svih strana), zatvoren (nema vazdušne drenaže) i zaštićen (najpovoljniji za podizanje voćnjaka).
Nadmorska visina
Nadmorska visina u našim agroekološkim uslovima nije ograničavajući faktor za gajenje voća i ona je u uskoj vezi sa geografskom širinom. Idući severnije, voćke uspevaju na sve manjim nadmorskim visinama. Većina voćnih vrsta u našim uslovima se može gajiti na zemljištu od 150 do 800 metara nadmorske visine. Na većim visinama se mogu gajiti kruška, orah, jabuka (do 900 m) i trešnja (1300 m). Za gajenje maline najbolji su uslovi između 400 i 800 metara nadmorske visine, a uspešno se može gajiti i od 200 do 1100 metara.
Pri gajenju na većim nadmorskim visina važniji je izbor sorte i podloge i pri tome treba izbegavati sorte kasnijeg vremena sazrevanja i slabobujne podloge.
Ekspozicija terena
Ekspozicija terena je položaj parcele prema stranama sveta. Ekspozicija parcele utiče na osvetljenost, temperaturu i vlažnost vazduha. Svaka strana ima svoje prednosti i nedostatke, ali generalno se može reći da gajenju voća ne odgovaraju uvale i doline gdje se skuplja hladan vazduh a leti je on vlažniji, što je nepovoljno sa aspekta pojave biljnih bolesti. Parcele sa južnom ekspozicijom su bolje osvetljene, toplije i suvlje od severnih, ali su dnevna temperaturna kolebanja tokom zimskih i proećnih meseci izraženija.
Severne ekspozicije se odlikuju manjim temperaturnim oscilacijama i većom relativnom vlažnošću vazduha. Južne ekspozicije su pogodnije za proizvodnju ranih sorti breskve, trešnje i kruške, a severne ekspozicije za gajenje zimskih sorti jabuka, kruške i kajsije. Uopšteno se može reći da južne ekspozicije više odgovaraju koštičavim voćkama, a severne jabučastim.
Tereni sa nagibom većim od 30° nisu pogodni za gajenje voća. Na parcelama sa velikim nagibom često dolazi do erozije, a investiciona ulaganja za uređenje zemljišta su velika. Za gajenje voća najpogodnije su parcele sa blagim nagibom 4 do 6° jer imaju najpovoljniji vodni i vazdušni režim. U ravničarskim terenima problem može predstavljati visok nivo podzemnih voda, pogotovo je to problematično kod gajenja maline i koštičavih voćnih vrsta.
Razlog nerodnosti nekih voćnih vrsta na primer koštičavih, u slučaju gajenja u dolinama je izmrzavanje od zimskih i prolećnih mrazeva koji nastaju sleganjem i zadržavanjem hladnog vazduha. Za gajenje na primer kajsije najpogodniji su položaji na nadmorskoj visini do 400 metara, sa blagim nagibom severne, ili severnoistočne ili severozapadne ekspozicije sa umerenim strujanjem vazduha. Za gajenje oraha su povoljnije površine sa blagim nagibom u odnosu na ravne jer su na njima izraženija strujanja vazduha, a time i smanjene opasnosti od izmrzavanja.
Pogodni položaji za gajenje nekih voćnih vrsta (jabuka, kruška, breskva, tešnja i sl.) su i parcele pored većih vodenih površina (jezera i većih rijeka) jer one smanjuju temperaturna kolebanja, povećavaju relativnu vlažnost vazduha i tako utiču na kasnije kretanje vegetacije u proljeće i fenofazu cvetanja. Nezaleđene vodene površine tokom zime ublažavaju zimske temperature i poboljšavaju mikroklimu određenog prostora i voćke u takvim uslovima bolje rađaju, plodovi su obojeniji.
Izbor mesta
Izbor mesta za podizanje zasada kod jagodastih voćnih vrsta je bitan i mora se voditi računa o pristupačnosti lokacije (put, radna snaga, tržište) i dostupnosti vode za navodnjavanje. Rane sorte treba gajiti na parcelama sa južnom ekspozicijom, a na većim visinama gajiti stalnorađajuće sorte. Kod gajenja maline, što se tiče položaja, prednost treba dati blago nagnutim severnim ekspozicijama, a južne ekspozicije su pogodnije na većim nadmorskim visinama. Za gajenje ribizle i ogrozda treba izabrati položaje koji su manje podložni suši, a bolje zaštićeni od vetra. Ribizla je otporna na niske zimske temperature, ali cvetni pupoljci i cvetovi su osetljivi na proećne mrazeve, pa zbog toga treba izbegavati doline i mrazišta.
Položaj parcele sa izraženim jačim vetrom je nepovoljan za gajenje voća jer vetar sprečava normalnu oplodnju s obzirom na to da isušuje žig tučka i ometa let pčela. Značajne štete su i od jakog vetra neposredno pred berbu jer izaziva opadanje plodova. Hladne vetrove ne vole lešnik, kajsija, trešnja i dr. Blagi vetrovi povoljno deluju na drenažu vazduha i smanjuju njegovu vlažnost koja može da dovede do pojave parazitskih gljivica na plodovima i listovima. Korisno dejstvo blagih vetrova je kod oprašivanja oraha, lešnika i kestena. Opasnost od kasnih prolećnih mrazeva je znatno manja na otvorenim položajima na kojima češće duva vetar.
Generalno gledajući, za podizanje voćnjaka treba koristiti osunčane položaje, zaklonjene od direktnog udara hladnog i jakog vetra. Povoljni položaji za zasnivanje voćnjaka su oni koji odgovaraju zahtevu odabrane sorte, odgovarajuće ekspozicije i nagiba sa propusnim zemljištem dobre strukture bez visokih podzemnih voda.
Tekst je originalno objavljen u magazinu Agro Planeta
Autor: Mr Nada ZAVIŠIĆ, Poljoprivredni institut RS
Komentari