Za uspešnu žetvu jako je važno dobro funcionisanje kombajna. Šta je vršidbeni aparat i kako funkcioniše saznajte u daljem tekstu.
Možda vas zanima
Postupak ubiranja žita sastoji se od odsecanja, vršidbe, separacije i čišćenja. Savremene mašine, sprovode sve ove postupke u jednom prohodu, a zovu se kombajni (eng. combine, combine harvesters, nemački Mähdrescher). Od pojave prvih kombajna, sedamdesetih godina devetnaestog veka u SAD i četrdesetih godina dvadesetog veka u Evropi, do danas, taj naziv se raširio i na druge žetvene mašine, ne samo za univerzalne kombajne za zrno, već i na samohodne kombajne koji objedinjavaju više operacija.
Vršidbeni aparati
U vršidbenom aparatu zrno se odvaja od klasja, oklaska, mahune, te prolazi kroz sloj materijala i podbubnja, i odlazi do uređaja za čišćenje. Zrno može da bude neovršeno, izvršeno i izdvojeno. Cilj je da udeo izdvojenog zrna, izvršenog zrna koje je prošlo kroz podbubanj, bude što veći, a da oštećenja budu što manja. Kao što je navedeno, razlikuju se dva osnovna tipa vršidbenog aparata, tangencijalni i aksijalni.
Tangencijalni vršidbeni aparat
Osnovni delovi tangencijalnog vršidbenog aparata su bubanj i podbubanj. Ubrana masa kreće se po obimu bubnja u pravcu rotacije, tangira ga, te od toga potiče naziv. Na nekim rešenjima postavlja se ulazni usmerivački valjak, prednji biter, pa i dodatni bubanj i podbubanj. Prečnik i širina bubnja zavise od učinka kombanja, a kreću se u dijapazonu 450 do 800 mm, odnosno 850 do 2.800 mm. Postoji više vrsta bubnjeva, u zavisnosti od biljne vrste, a najčešći je onaj sa šest do deset letava sa rebrima. Za branje kukuruza se bubanj „blindira“, odnosno, popunjava razmak među letvama limenim zatvaračima. Na novijim rešenjima uvek se koristi „blindirani“ bubanj.
Podbubanj je izveden od letava od pljosnatog čelika, a formira sito. Poprečne letve su isturene u odnosu na segmentne nosače, da bi se ostvarilo protrljavanje biljne mase i izvršaj zrna. Obuhvatni ugao podbubnja je tako odabran da ne dolazi to namotavanja biljne mase po obimu bubnja, a iznosi 104 do 120 °. Obodna brzina bubnja, odnosno broj obrtaja, podešava se zamenom lančanika ili varijatorom. Obično je u dijapazonu 400 do 1.300 °/min, a bira se u zavisnosti od biljne vrste koja se ubire i stanja useva. Takođe, u zavisnosti od biljne vrste, a na osnovu uputstva proizvođača, podešava se prednji i zadnji zazor između podbubnja i bubnja (zazor na ulazu i na izlazu).
Poželjno je da se pri prolasku kroz vršidbeni aparat svo zrno ovrši i propadne kroz podbubanj. Porastom obodne brzine bubnja to se podstiče, smanjuju se gubici vršalice, ali, istovremeno se povećava i oštećenje zrna.
Izlazni biter umanjuje opasnost od namotavanja biljne mase na bubanj, smanjuje joj brzinu i usmerava ka separatoru.
Aksijalni vršidbeni aparat ima jedan, što je češće, ili dva, podužno postavljena rotora, bubnja. U novije vreme, proizvode se i aksijalni vršidbeni aparati kod kojih rotira i podbubanj u suprotnom smeru od bubnja, ali sa manjim brojem obrtaja, kako bi se kvalitetnije obavila vršidba. Biljna masa se kreće između prednjeg dela rotora, bubnja, i podbubnja po zavojnici, duž ose, pa od toga i potiče naziv – aksijalni. Prečnik bubnja, za izvedbu sa jednim rotorom je, u zavisnosti od kapaciteta kombajna, 530 do 800 mm, a dužina celog rotora (što uključuje i deo za separaciju) 2.200 do 4.200 mm. Broj obrtaja rotora, bubnja, može da se podešava, a dijapazon je 200 do 1.600 /min.
Ulogu koju na tangencijalnim vršidbenim aparatima imaju letve, pomeranje i protrljavanje biljne mase, na aksijalnom bubnju imaju spiralno postavljeni čvorovi – profilisana ispupčenja. Bubanj je oklopljen sa dva podbubnja, od kojih svaki zatvara po pola obima.
Aksijalni vršidbeni aparat sa jednim rotorom – bubnjem
Sa čeone strane rotora nalazi se deo za uvlačenje i raspoređivanje biljne mase po obimu bubnja. Usled toga što je put biljne mase kroz ovakav vršidbeni aparat duži, udeo zrna koje se izvrši i izdvoji kroz podbubanj je u njemu veći, a, uz
pravilno podešavanje, oštećenja zrna su manja. Za rad sa aksijalnim vršidbenim aparatom potrebna je veća snaga. Osim prikazane izvedbe aksijalnog vršidbenog aparata, sreću se i drugačije. Na primer, aksijalni aparat sa tangencijalnim dovođenjem biljne mase. Za oba tipa vršidbenog aparata, za ostvarenje kvalitetnog rada, značajno je
da dotok žetvene mase bude što ujednačeniji.
Izvor: Poljoprivredne stručne i savetodavne službe
Autor: dipl.inž. Branislav Ogrizović
Komentari