Opšti podaci o Vršcu
Opština Vršac, lepa varoš, kako ju je još 1838. godine opisao Jovan Sterija Popović, nalazi se u jugoistočnom delu AP Vojvodine, u Južnobanatskom okrugu. Uz sam rub Panonske nizije, u podnožju i na obroncima Vršačkih planina, delom u Deliblatskoj peščari, Opština se prostire na teritoriji od 801 kilometra kvadratnog i na četvrtom je mestu po veličini u Vojvodini. Obuhvata 24 naseljena mesta: Vršac, Vatin, Veliko Središte, Vojvodinci, Vlajkovac, Vršački Ritovi, Gudurica, Zagajica, Izbište, Jablanka, Kuštilj, Mali Žam, Malo Središte, Markovac, Mesić, Orešac, Pavliš, Parta, Potporanj, Ritiševo, Sočica, Straža, Uljma i Šušara.
Sa Rumunijom se graniči na istoku i severoistoku, sa Plandištem na severozapadu, Alibunarom na zapadu, a na jugu sa Kovinom i Belom Crkvom. Centralna tačka je na nadmorskoj visini od 94m. Od ukupne površine Opštine, poljoprivredno zemljište zauzima 77,8%, a šume – 8%. U Opštini živi ukupno 52.026 stanovnika, pretežno srpske nacionalnosti – 72,2%, zatim slede Rumuni sa 10,4% i Mađari sa 4,4%. Tu inače živi preko 20 nacija i etničkih grupa.
Opšti podaci o poljoprivredi
Opštinsko zemljište koje se prostire između Deliblatske peščare i Vršačkih planina koristi se za ratarsku i vinogradarsku proizvodnju. Ovaj kraj veoma je poznat po vinu i grožđu, što ne čudi, ako se zna da se vinova loza na tom prostoru gaju odvajkada. Čak i legenda pripoveda o tome. Ona kazuje da je jednom živeo čovek sa tri sina i da su bili veoma siromašni. Zato jednog dana odlučiše da pronađu bolje mesto za život daleko od puste planine na kojoj bejahu živeli. Napustiše kuću i iđahu sve dok ne dođoše do brda, šuma punih divljači, jezera punih riba i plodnih livada. Tada im otac dade luk i strelu i reče im da ih odapnu, a da tamo gde padnu strele, sagrade po jednu građevinu. Sva tri sina to učiniše, pa prvi odluči da na vrhu brda podigne tvrđavu, a drugi da u podnožju sazida grad. Treći, kojem je strela odletela daleko iza brda, reče da će izgraditi manastir. Srećan zbog odluka koje su doneli, otac im je rekao da će između njihovih zdanja zasaditi vinograd koji će ih večno povezivati i u kojem će pronalaziti radost i veselje. I tako i bi. Zato su vinogradi i danas glavno obeležje poljoprivredne proizvodnje u opštini Vršac.
Istorija Vršca
Teritorija na kojoj se danas nalazi Opština Vršac naseljena je još u neolitu. Tu su se smenjivali Kimerci, Kelti, Skiti, Tračani, Dačani, Rimljani, Sarmati, Gepidi, Avari, dok Sloveni taj deo naseljavaju u VIII veku, a vek kasnije i Mađari. Prvi pisani dokaz o imenu datira iz XIV veka, kada je podignuta tvrđava (Kula). Od tada se na tom prostoru smenjuju mađarski i srpski gospodari, a jedno vreme je bio u posedu Đurđa Smederevca – 1425. godine, kada se osniva naselje Podvršac. Sredinom XV veka oblast postaje poznata po vinima čak i na ugarskom dvoru.
Godine 1552. osvajaju ga Turci, koji vladaju sve do 1716. godine, kada ih je oterao Eugen Savojski, a Vršac postaje sedište novoosnovanog Vršačkog distrikta. Naredne godine u ovaj kraj doseljavaju se kolonisti (vinogradari) iz Nemačke, Francuske, Italije i Španije. Austrijski dvor odobrava ujedinjenje Srpskog i Nemačkog Vršca 1794. godine, 1804. dobija status slobodnog kraljevskog grada i dobija tržišne privilegije, a 1872. postaje samostalan. Tokom i posle Prvog i Drugog svetskog rata, menja se nacionalna struktura stanovništva.
Samo neke od znamenitih ličnosti koje su rođene i živele na teritoriji opštine Vršac su: Jovan Sterija Popović, Jaša Tomić, Pavle Paja Jovanović, Ferenc Herceg, Sultana Cijuk, Borislav Kostić, Žarko Zrenjanin, Vasko Popa…
Opština Vršac je smeštena u severoistočnom delu Srbije, u južnom Banatu, na 45°07′11” severne geografske širine i 21°17′54” istočne geografske dužine, udaljenosti 84 km od Beograda, 147 od Novog Sada i svega 14 km od granice sa Rumunijom. Geostrateški položaj Opštine je dobar i odlikuju ga dobra saobraćajna povezanost sa okruženjem, kako u drumskom tako i železničkom saobraćaju.
Ovo je ravničarski predeo Panonske nizije, a u reljefu Opštine izdvajaju se sledeće morfološke celine: aluvijalna ravan reke Karaš, lesne terase, depresije, lesne zaravni, Deliblatska peščara i Vršačke planine, koje se prostiru na 171 kilometru kvadratnom i čiji je Gudurički vrh, sa visinom od 641 m, najviša tačka Vojvodine. Između Deliblatske peščare i Vršačkih planina prostire se, na nadmorskoj visini od 80-100 m, niže, zaravnjeno zemljište koje je pogodno i koristi se za ratarsku i vinogradarsku proizvodnju. Reka Karaš koja izvire u Rumuniji i protiče nedaleko od Vršca, jedina je reka, te je vršački kraj siromašan prirodnim vodotokovima, a kanal Dunav-Tisa-Dunav prolazi na oko desetak kilometara od Vršca.
Klima u Opštini Vršac je umereno kontinentalna sa specifičnostima subhumidne i mikrotermalne. Prosečna godišnja temperatura je 11,5oC, zime su umereno oštre i ponekad snegovite, a srednja temperatura u februaru iznosi 2,1oC. Prosečna količina padavina iznosi 748 mm, proleća su kratka i uglavnom kišovita, sa srednjom aprilskom tremperaturom od 11,9oC. Leta su duga, suva i topla sa srednjom julskom temperaturom od 21,5oC, a jeseni tople, blago kišne i duge, sa prosečnom temperaturom od 12,1oC u oktorbru. Košava, snažan vetar u jugoistočnom Banatu, daje Vršcu posebnu specifičnost, a najčešće duva u rano proleće i poznu jesen. Brzina se kreće od 18 do 40 km/h, sa pojedinim udarima i do 140 km/h, a pored košave često duvaju i severac i severozapadni vetar.
U opštini Vršac, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 2.744 gazdinstvo koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 1.744), a zatim suncokret – 1.282 gazdinstva. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode pšenicu i krupnik – 1.225 i detelinu (247).
Najveći broj gazdinstava su porodična (98,1%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 214 gazdinstava uz useve gaji i stoku, njih 234 se bavi kombinovano ratarstvom, svinjama i živinom, a najviše je onih koji su specijalizovani za žitarice (1.303).
Poljoprivredom se u Vršcu bavi 6.077 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Vršcu, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 84,6%, dok je udeo žena mnogo manji (15,4%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su muškarci u manjini, i ima ih 39,2%.
