Opšti podaci o opštini Velika Plana
Opština Velika Plana se nalazi u centralnom delu Srbije, pripada Podunavskom okrugu i prostire se na površini od 345 kilometara kvadratnih, od čega poljoprivredne površine zauzimaju 26.864 ha, a šume 3.201 ha. Zahvata plodnu moravsku dolinu u jednom svom delu, a drugi deo je na istočnim brežuljcima Šumadije. Opština se na istoku graniči sa Žabarima i Svilajncem, granica im je Velika Morava, na jugu sa Lapovom i Račom, zapadu sa Smederevskom Palankom i Račom, a na severu sa gradom Smederevom. Opštinu čini 13 naseljenih mesta, a to su: Velika Plana, Veliko Orašje, Donja Livadica, Krnjevo, Kupusina, Lozovik, Markovac, Miloševac, Novo Selo, Radovanje, Rakinac, Staro Selo i Trnovče. Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, na teritoriji Opštine živi 40.902 stanovnika, a većinsko stanovništvo je srpsko sa udelom od 94,7%, sledi romsko sa 0,92%.
Opšti podaci o poljoprivredi
Ovo je poljoprivredno-industrijsko područje u kojem postoji centar za selekciju i oplemenjivanje rasnog stočnog fonda. Razvijene su metalna i tekstilna industrija, industrija građevinskog materijala i prehrambena industrija, prevashodno mesa. Od poljoprivrednih površina najveći deo zauzimaju oranice – 84,8%, livade 1,1%, vinogradi 2,4%, voćnjaci 5,7%, pašnjaci 0,8% i vrtovi 0,2%.
Istorija Velike Plane
Ova teritorija bila je nastanjena u neolitu, zatim su tu boravili Tribali, a u IV veku pre nove ere prostor su nastanili Kelti. U doba Rimljana, današnja teritorija opštine Velika plana ušla je u sastav provincije Gornje Mezije, a nakon pada Rimskog carstva u sastav Vizantije. Iz srednjevekovne prošlosti ovog kraja potiče manastir Koporin koji je zadužbina despota Stefana Lazarevića iz 1402. godine.
Zauzimanjem Smedereva 1459. godine, Turci osvajaju čitav prostor, a iz njihovih deftera se vidi da je tokom XVI veka postojalo više naselja oko Velike Morave i donjeg toka reke Jasenice. Severna Srbija pripala je Habzburškoj monarhiji nakon Požarevačkog mira 1718. godine i baš na tom prostoru oformljena je Kraljevina Srbija. Velika Plana se prvi put spominje 1724. godine, pod imenom Plana, ali nakon austro-turskog rata naselje pod imenom Plana se gasi. Biće obnovljeno u drugoj polovini XVIII veka kada se tu naseljavaju porodice sa Kosova i Stare Srbije.
Stanovništvo aktivno učestvuje u ustanku na čelu sa Karađorđem, kao i u Drugom srpskom ustanku, koji predvodi Miloš Obrenović. Uspostavljaju se dobri odnosi sa Turcima, ali ih Karađorđev povratak ugrožava, te se izdaje naredba za njegovo pogubljenje koje je izvršeno 1817. godine u Radovanjskom lugu, blizu Plane. Ubija ga Vujica Vulićević, inače njegov kum, koji će nešto kasnije na tom mestu podići crkvu-brvnaru ’’Pokajnicu’’, kao simbol pokajanja za ubistvo kuma.
Tokom prve vladavine kneza Miloša ukinut je feudalizam, proširena srpska autonomija i 1839. godine donet je zakon o opštinama po kojem Velika Plana ulazi u sastav oraškog sreza i broj stanovnika joj se uvećava. Sredinom XIX veka, Plana je bila najveće mesto u oraškom srezu jer su se doseljavali stanovnici iz bugarskih krajeva, pretežno iz Vidina, kao i sa Kosova. Do razvoja Velike Plane dolazi nakon izgradnje železničke pruge Beograd-Niš, a neposredno nakon toga, Kristijan Šeus i Vilhelm Šumaher otvaraju klanice, pa se na taj način izvoze poljoprivredni proizvodi na strano tržište. Privreda se razvija, a sa njom i grad, te se 1904. godine otvara nova škola.
Stanovništvo učestvuje u balkanskim ratovima, kao i u Prvom svetskom ratu, kada su Nemci 1915. godine okupirali naselje. Život u okupaciji je bio težak, a veliki broj Planjana je bio interniran ili smešten u logore, kao što je Mathauzen. Deo vojske je prepešačio Albaniju, a odlučnom ofanzivom srpska vojska je oslobodila Veliku Planu 28. oktobra 1918. godine. Ukazom od 30. aprila 1924. godine, Plana dobija status varošice, a privredni razvoj se nastavlja otvaranjem još jedne klanice, ciglane i puštanjem u pogon električne centrale.
Nemačkom okupacijom u aprilu 1941. razvoj varošice prestaje, a oslobođenje će doći u oktobru 1944. godine od strane Narodnooslobodilačkog pokreta i Crvene armije. Nakon rata do privrednog razvoja dolazi zahvaljujući novoizgrađenom autoputu Beograd-Niš, a opština Velika Plana oformljena je 1965. godine.
Velika Plana se nalazi na 44º20” severne geografske širine i 21º04′ istočne geografske dužine, na nadmorskoj visini od 110 metara. Od Beograda je udaljena 90 km, kroz Opštinu prolazi magistralna železnička pruga, kao i savremeni autoput E-75, dok je u prošlosti ovuda prolazio Carigradski drum. Centar Opštine, naseljen je u donjem toku reke Jasenice i na levoj obali Velike Morave, koja kroz opštinsku teritoriju prolazi u dužini od 36 km.
U reljefu Opštine izdvajaju se dve morfološke celine – aluvijalna ravan Velike Morave, gde se uzgajaju žitarice, kao i industrijsko i krmno bilje, dok drugu celinu čini zatalasano pobrđe u kojem kao tip zemljišta dominira smonica. Plodno zemljište čini 91,2% teritorije, a čine ga: gajnjača, aluvijalna smonica i aluvijum.
Klima u Opštini je umereno kontinentalna, sa prosečnom godišnjom temperaturom od 11oC. Prosečna vlažnost vazduha kreće se oko 70%, a prosečna godišnja količina padavina iznosi od 600-650 mm po metru kvadratnom. Opština spade u tzv. aridna područja, jer se javlja nedostatak zemljišne vlage u vegetacionom periodu. Dominantni vetrovi na ovom području su zapadni i jugozapadni, kao i južni i jugoistočni.
U opštini Velika Plana, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 5.225 gazdinstava koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 3.862), a zatim pšenicu i krupnik – 3.083 gazdinstva. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode ječam – 1.243, lucerku – 1.079 i detelinu (824).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,79%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 669 gazdinstava bavi se različitim kombinacijama useva i stoke, njih 942 bavi se kombinovano bavi ratarstvom, svinjama i živinom, međutim najviše je onih koji su se specijalizovali za žitarice (1.197).
Poljoprivredom se u Velikoj Plani bavi 11.274 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Velikoj Plani, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 86,49%, dok je udeo žena mnogo manji (13,51%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su žene u većini i ima ih 65,54%.
