Opšti podaci o gradu Valjevu
Grad Valjevo je administrativni, kulturni i privredni centar Kolubarskog okruga. Nalazi se 100 kilometara jugozapadno od Beograda, u zapadnoj Srbiji i veće je i razvijenije naselje. Opština Valjevo zauzima površinu od 905 kilometara kvadratnih, dok se gradsko jezgro, smešteno u kotlini kroz koju protiče reka Kolubara, prostire na oko 226 ha. Od ukupne teritorije, poljoprivredne površine čine 58.369 ha, a šumske 26.503 ha. Opštinu čini 78 naseljenih mesta sa Valjevom kao urbanim naseljem.
U Gradu, prema popisu stanovništva iz 2011. godine, ima 59.073, a na području čitave Opštine 90.312 stanovnika. Većinsko stanovništvo je srpsko sa udelom od 95,6%. Valjevo spada među najstarija gradska naselja Srbije i kontinuirano postoji već šest stotina godina.
Opšti podaci o poljoprivredi
Poljoprivredne površine prostiru se na 64,3% ukupne teritorije Opštine, odnosno na 582 kvadratna kilometra, a registrovano je 8.815 poljoprivrednih gazdinstava. U poređenju sa republičkim prosekom, 39.958 ha korišćenog poljoprivrednog zemljišta odlikuje relativno mala zastupljenost oraničnih površina i bašti (44%), dok je veliki procenat zastupljenosti livada i pašnjaka (40.3%), ali i voćnjaka i vinograda (14,6%).
U ovom kraju, kada je reč o strukturu korišćenja poljoprivrednog zemljišta, uočava se trend smanjenja oraničnih površina u korist voćnjaka i vinograda, ali i livada i pašnjaka. Voćarstvo ovde ima dugu tradiciju, pa se najviše gaje šljiva, malina i kupina. U poslednjih desetak godina intenzivnije je i gajenje vinove loze, kao i organska proizvodnja, ali osnovu za uspešnost celokupne poljoprivredne proizvodnje predstavlja stočarstvo.
Istorija Valjeva
Arheološki ostaci sa ovog prostora svedoče o ljudskim naseobinama koja su postojala u mlađem kamenom dobu, dok su na širem lokalitetu pronađeni predmeti koji potiču iz starijeg kamenog doba. Sa početka nove ere i ovaj prostor je bio u sastavu rimskog carstva, a nakon njegovog raspada, današnja teritorija opštine Valjevo, pripala je Vizantiji. Slovensko pleme Srba ovde se naselilo u VI veku i osnovalo svoju državu, koja je svoj procvat imala u doba vladavine Nemanjića, odnosno od XIII do XIV veka.
U tom periodu izgrađen je manastir koji se spominje u nekim dokumentima iz XI veka, a smatra se da je to preteča današnjeg manastira Gradac. Uz manastir je brzo niklo naselje, koje je postalo značajno trgovačko mesto zbog svog geografskog položaja (nalazilo se na putu trgovaca sa Mediterana i Dubrovnika) i u nekim dubrovačkim dokumentima, sa svojim nazivom Valjevo, spominje se 1393. godine.
Razvoj i napredak Valjeva zaustavlja se 1459. godine, dolaskom Turaka, a Grad će se ponovo ekonomski podići tek u XVI veku, zahvaljujući novonastalim trgovačkim i zanatskim radnjama. 1719. godine, ovom teritorijom je vladala i Habzburška monarhija, ali već 1739. opet je bila u rukama Turske carevine. Aleksa Nenadović i Ilija Birčanin, valjevski knezovi, težili su oslobođenju i organizovali su ustanke i borbe protiv okupatora, koje će platiti životima 1804. godine, ali ustanci su postajali sve organizovaniji (Prvi i Drugi srpski ustanak) i rezultirali su oslobođenjem od turske vlasti.
Bivša orijentalna kasaba počinje da liči na evropsku varoš, jer su se podizale moderne građevine, osnovale su se gimnazija, štamparija, banka, čitaonica, uvodi se elektrifikacija i gradi železnica u gradu na Kolubari, a broj stanovnika se utrostručio.
Tokom Prvog svetskog rata ovde se odigrala čuvena bitka na Kolubari, koju je predvodio Valjevac Živojin Mišić i u kojoj je porazio austrougarsku vojsku. Ceo Grad pretvoren je u bolnicu jer je pomagao ranjenicima i vojnicima obolelim od tifusa. Drugi svetski rat, takođe je zaustavio razvoj i napredak Valjeva i doneo nova razaranja i gubitke u stanovništvu. Od nemačke okupacije, oslobođen je 18. septembra 1944. godine.
.
Klima i zemljište valjevskog kraja izuzetno su povoljni i pružaju mogućnost za gajenje svih kontinentalnih vrsta voća, ali i vinove loze. Voćnjaci se prostiru u blagom pobrđu i priplaninskom delu Opštine, na nadmorskoj visini od 200 do 800 metara. Dominantna vrsta u ovom području je šljiva, pod čijim se zasadima nalazi 6.500 ha, maline se prostiru na oko 1000 ha, a ekspanziju u svom širenju u poslednjih dvadesetak godina doživela je i kupina. Proizvodnja ostalih voćnih vrsta manje je zastupljena, te uglavnom zadovoljava potrebe lokalnog tržišta.
Na području Valjeva, u poslednjih desetak godina, otvorene su tri nove vinarije što je dovelo i do označavanja Valjeva u projektu “Putevi vina Srbije”, a sve zahvaljujući intenziviranom gajenju vinove loze. Organska proizvodnja, kao vid poljoprivredne proizvodnje, sve se više popularizuje i intenzivira.
Kada je o stočarstvu reč, predispozicije za razvoj ove poljoprivredne grane izuzetno su povoljne, ali je nedostatak adekvatne nacionalne politike doveo do strukturalnih problema i krize u svim granama stočarstva. Najrazvijenija grana stočarstva u valjevskoj Opštini je govedarstvo, ali broj grla goveda ima tendenciju opadanja u poslednjih desetak godina. Farmeri koji imaju veći broj grla, nosioci su govedarske proizvodnje jer su mehanizacijom, objekatima i kreditnim aranžmanima vezani za mlekare, dok je kod malih i srednjih gazdinstava, koja nisu u mogućnosti da se dalje razvijaju za tržišnu proizvodnju mleka, došlo do značajnog smanjenja broja krava.
Potencijal ovog kraja izuzetan je za ovčarstvo i proizvodnju jagnjećeg mesa, ali bez obzira na to i ova grana suočena je sa strukturnim problemima, a sama tehnologija gajenja je jednostavna i bez većih zahteva za ulaganjem. Svinjarstvo i živinarstvo izrazito su cikličnog karaktera i individualni proizvođači ne nastupaju objedinjeno, mada proizvodnja pilećeg mesa i jaja ponovo postaju odlika ovog kraja. Pčelarstvo, sa značajnim učešćem organskog gajenja pčela, ima veliki potencijal, ali ni u ovoj grani nema udruženog nastupa proizvođača u smislu kvaliteta, količine niti kontinuiteta prema kupcima.
Neorganizovanost, male proizvodne jedinice i nizak nivo proizvodnje po proizvodnoj jedinici, glavna su obeležja stočarstva u Valjevu. Na ovaj način ne može se osigurati konkurentnost poljoprivrednim proizvođačima, pa akcenat treba staviti na ukrupnjavanje ponude, odnosno organizaciono povezivanje individualnih proizvođača, zatim na unapređenje genetskog sastava, kao i na podizanje veterinarsko-zdravstvene kulture i odgajivačko-zootehničkog nivoa.
Grad Valjevo je smešten na 44°16′ severne geografske širine i 19°53′ istočne geografske dužine, u kotlini okruženoj valjevskim planinama, na obalama reke Kolubare, na nadmorskoj visini od 185 metara. S obzirom na to da se nalazi u blizini Ibarske magistrale, jedne od najvažnijih republičkih saobraćajnica, na 100 km od Beograda, kao i da će autoput Beograd-južni Jadran prolaziti nedaleko od Valjeva, može se reći da je geografski i saobraćajni položaj naselja izuzetno povoljan.
Od Šapca, Valjevo je udaljeno 64 km, Loznice 72, Užica 77, a Novog Sada 134 km. Kroz opštinsku teritoriju prolaze pruga Beograd-Bar, kao i magistralni putevi ka Mačvi i dalje ka Vojvodini, ka Bosni i Hercegovini i Jadranskom moru.
Klima u Opštini je umereno kontinentalna, sa izvesnim elementima subhumidne i mikrotermalne klime. Najtopliji mesec je jul, sa prosečnom temperaturom od 21,4°C, a najhladniji je januar, sa srednjom temperaturom vazduha od -0,2°C. Srednja godišnja temperatura vazduha je 11°C, a relativna vlažnost vazduha iznosi 74,6%.
Vazdušni pritisak je promenljiv, najmanja srednja vrednost je u aprilu 993,3 milibara, a najveća u oktobru i januaru, 998,3 i 998,0 milibara. Valjevo, u proseku, ima ukupno 198,9 sunčanih časova godišnje. Najsunčaniji mesec je jul (281,8 časova), dok je decembar najoblačniji (68,6 časova).
Najkišovitiji mesec je jun, sa 100,1 mm, najsuvlji februar, sa 45,9 mm, a srednja godišnja visina padavina u Valjevu iznosi 785,7 mm. Ovde padavine imaju obeležje srednjeevropskog, podunavskog režima godišnje raspodele. U proseku snega ima 30,9 dana, dok je srednja godišnja učestanost dana sa snežnim pokrivačem, u velikom delu kolubarskog i tamnavskog sliva, do 40 dana.
U gradu Valjevu, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 8.739 gazdinstava koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 4.746), a zatim pšenicu i krupnik – 3.385 gazdinstava. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode ovas – 1.854, ječam – 1.645 i lucerku (1.538).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,47%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 742 gazdinstva specijalizovano je za voće, njih 1.260 bavi se mešovitom stokom za ispašu, a ne za proizvodnju mleka, međutim najviše je onih koji se bave različitim kombinacijama useva i stoke (1.860).
Poljoprivredom se u Valjevu bavi 20.938 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Valjevu, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 83,52%, dok je udeo žena mnogo manji (16,48%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su muškarci u manjini i ima ih 37,18%.
