Opšti podaci o Topoli
Opština Topola se nalazi u centralnoj Srbiji, u podnožju brda Oplenac i teritorijalno pripada Šumadijskom upravnom okrugu. Prostire se na površini od 356 kilometara kvadratnih, od čega poljoprivredno zemljište zauzima 78,1%, a šumsko 15%. Opštinu Topola, pored centralnog istoimenog naselja, čini još 30 naselja seoskog tipa, a prema podacima popisa iz 2011. godine, ovde živi 22.329 stanovnika. Većinsko stanovništvo čine Srbi sa udelom od 96,7%.
Naseljena mesta opštine Topola su: Belosavci, Blaznava, Božurnja, Vinča, Vojkovci, Gornja Trnava, Gornja Šatornja, Gorovič, Guriševci, Donja Trešnjevica, Donja Trnava, Donja Šatornja, Žabare, Zagorica, Jarmenovci, Jelenac, Junkovac, Kloka, Krćevac, Lipovac, Manojlovci, Maskar, Natalinci, Ovsište, Pavlovac, Plaskovac, Rajkovac, Svetlić, Topola (selo), Topola (varošica) i Šume.
Istorija Topole
Ovo područje naseljeno je od najranijih vremena. Pećina Risovača, smeštena u brdu Risovača, na 12 km zapadno od Topole, stanište je paleolitskog čoveka, a u selu Banja, koje se smešteno uz reku Kubršnicu, na 5 km od Topole, nalazi se neolitsko ljudsko stanište. U halštatsko doba ovde se, pokazala su arheološka istraživanja, razvijala materijalna kultura srodna kulturi zapadno od Drine, koja se nadovezuje na bronzanodopsku. U okolnim mestima – Kloki, Lipovcu i Maskaru, nalaze se antička nalazišta.
Posle Kosovske bitke ovaj prostor se naglo naseljava Srbima, a nalazio se pod raznim upravama, raznih carevina. Ovaj deo Srbije uvek je bio nesigurno područje zbog konstantnog otpora naroda sa ovog prostora tuđinskim vlastima. Prvi srpski despot Stefan Lazarević umro je, 1427. godine, u selu Markovac, zaseok Crkvine, u blizini Topole. Poslednje uporište srpske despotovine, utvrđeni grad Rudnik, pao je u junu 1459. godine, a u znak sećanja na to vreme, jedan zaseok se naziva Despotovac.
Kao naselje, Topola se prvi put pominje za vreme austrijske okupacije severne Srbije (1717-1739). Nakon požarevačkog mira (1717. godine), u popisu pograničnih nahija Srbije, nalazila se pod imenom Dopala, u kragujevačkom distriktu. Prvobitno se zvala selo Kamenica, zbog istoimene rečice, a sadašnje ime je dobila po drvetu topole pod kojim su se sekiridžije zaustavljale, odmarale i dogovarale.
Karađorđe Petrović je oko 1781. godine, na desnoj obali rečice Kamenice, osnovao današnju Topolu, ali je to naselje uništeno u Prvom srpskom ustanku. 1805. godine, izgradnjom utvrđenog grada, počela je druga faza naseljavanja i razvoja Topole. Topola je ponovnom izgradnjom Karađorđeve uništene kuće, na dva sprata i okruženom puškarnicama, postala utvrđeno strategijsko naselje. Kao Karađorđeva prestonica dobija i veći politički značaj, a postala je i centar državnog života, pa se ovde za pregovore i dogovore primaju strani poslanici. Propast Prvog srpskog ustanka značio je i propast Voždove Topole, koja je teško postradala od Turaka.
Karađorđev sin Aleksandar obnovio je očevu zadužbinu, te je došlo do ponovnog naseljavanja i razvoja čaršija sa obe strane druma Beograd-Kragujevac. 1858. godine na vlast se vraćaju Obrenovići, a Namesništvo, koje je upravljalo posle pogibije kneza Mihaila 1868. godine, ponudilo je Karađorđev grad na javnu licitaciju. Karađorđevu crkvu, za svoju crkvenu opštinu, otkupio je narod iz Topole i okolnih sela, ali je Karađorđev grad i dalje propadao.
1877. godine, tokom Topolske bune, ruševine Voždovog grada bile su utočište pobunjenicima. Vest o dolasku Petra Karađorđevića na presto i izbijanje bune, izazvali su paniku kod Obrenovića, te je buna ubrzo ugušena, a ostaci Karađorđevog grada porušeni. Sve veći značaj Topola dobija 1903. godine, dolaskom kralja Petra I na vlast, a 1904. postaje samostalna opština i trgovačko-zanatsko naselje i ponovo se razvija.
Centar opštine je varošica Topola koja se nalazi na 44°15` severne geografske širine i 20°40` istočne geografske dužine, na nadmorskoj visini od 250 m. Od Beograda je udaljena 80,Kragujevca 42, Gornjeg Milanovca 40, a od Aranđelovca 12 km. Okružuju je šume Oplenca, kao i dolina Jasenice i Kamenice. Klima u Opštini je umereno kontinentalna, a prosečna temperatura iznosi od 11°C.
U opštini Topola, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 4.341 gazdinstvo koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 2.922), a zatim pšenicu i krupnik – 2.536 gazdinstava. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode ječam – 1.199, lucerku – 1.139 i detelinu (1.074).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,75%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 361 gazdinstvo bavi se mešovitom stokom uglavnom za ispašu, a ne za proizvodnju mleka, njih 452 specijalizovano je za voće, međutim najviše je onih koji se bave različitim kombinacijama useva i stoke (1.145).
Poljoprivredom se u Topoli bavi 11.026 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Topoli, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 87,19%, dok je udeo žena mnogo manji (12,81%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su muškarci u manjini i ima ih 36,57%.
Poljoprivredno zemljište u opštini Topola prostire se na 28.010 ha. Površine u društvenoj (državnoj) svojini zanemarljive su u odnosu na ukupne. Od poljoprivrednih grana najrazvijenije su voćarstvo-vinogradarstvo i ratarstvo, a najplodnije zemljište nalazi se u dolini Jasenice.
Pod zasadima voća nalazi se 5.820ha. Dominiraju zasadi šljive, jabuka, breskve i nektarine, a u manjem procentu i višnje i kajsije. Sorte šljiva: Čačanska lepotica, čačanska rodna – sortiment Instituta za voćarstvo Čačak. Prosečan prinos šljiva je 15-20 t/ha. Sorte jabuka: Zlatni delišes, Crveni delišes, Jonagold i dr. Prosečan prinos jabuka je 25-30 t/ha. Najzastupljenije sorte nektarine: Springlady, Caldesi, Superqueen. Sorte breskve su različite u zavisnosti od podloga, a prosečan prinos breskve i nektarine je 20-25 t/ha. Sorte kajsije: Mađarska najbolja, Kečkemetska ruža, Nju Džersi, sa prosečnim prinosom od oko 6.500 kg/ha.
Na teritoriji Šumadijskog okruga poslednjih pet godina sve više je vinograda i sve više se otvaraju male vinarije sa ciljem dobijanja geografskog porekla. U opštini Topola vinogradi se prostiru na 400 ha. Najzastupljenije sorte su: Kardinal, Smederevka, Prokupac, Hamburg. Prosečan prinos je oko 12 kg/čokotu.
U opštini Topola povrće se gaji na oko 300 ha i to: krompir, kupus, paradajz, paprika, luk, krastavac, sve vrste tikava, lubenice itd. Odnos proizvodnje na otvorenom i plasteničke proizvodnje iznosi 60:40. Prosečan prinos krompira je 30 t/ha, paprike oko 15 t/ha, kupusa oko 40 t/ha.
Od ratarskih kultura, na teritoriji čitavog Šumadijskog okruga, na oko 30.000 ha, gaje se strna žita – pšenica (20.000 ha), ječam (4.000 ha), ovas (2.000 ha) i tritikale (4.000 ha), zatim okopavine, na oko 60.000 ha – kukuruz (45.000 ha), suncokret (5.000 ha), soja (1.000 ha), krompir (1.000 ha), kao i krmno bilje, na oko 20.000 ha – lucerka i deteline (12.000 ha), stočni grašak (3.000 ha) i travno leguminozne smeše (5.000 ha). U opštini Topola gaje se sve navedene ratarske kulture na oko 18.000 ha.
U opštini Topola, livade i pašnjaci pružaju se na oko 4.130 ha, pa je razvijeno i stočarstvo. Opština ima 7.150 goveda, od toga muznih krava 3.656. Najzastupljeniji je simentalac. Grla ovaca ima 22.154, dominira wirtemberg, a od svinja, kojih ima 19.268, najčešći je landras.
