Sjenica – opština

Opšti podaci o Sjenici

Na površini od 1.059 kilometara kvadratnih, u jugozapadnom delu Srbije, kao teritorijalni deo Zlatiborskog okruga, prostire se Opština Sjenica, jedna je od najvećih opština u Srbiji. Sedište Opštine, naselje Sjenica, nalazi se na 43°16′14” severne geografske širine i 19°59′35” istočne geografske dužine, na oko 1.000m nadmorske visine. Nastanjeno je na desnoj strani reke Uvac i duž reke Grabovice, u Sjeničkoj kotlini, u zapadnom delu Sandžaka. Granične opštine su joj Prijepolje, Tutin, Nova Varoš, Ivanjica, Novi Pazar i crnogorska opština Bijelo Polje. Ovo je multinacionalna sredina u kojoj, prema popisu iz 2011. godine, živi 26.392 stanovnika, većinske bošnjačke nacionalnosti – 73,9%, slede Srbi sa 19,9% i Muslimani – 4,7%.

Opštinu Sjenica čini jedno gradsko i 100 seoskih naselja, a to su: Aliveroviće, Bagačiće, Bare, Bačija, Bioc, Blato, Boguti, Božov Potok, Boljare, Borišiće, Boroviće, Breza, Brnjica, Buđevo, Vapa, Veskoviće, Visočka, Višnjeva, Višnjice, Vrapci, Vrbnica, Vrsjenice, Goluban, Gornje Lopiže, Goševo, Grabovica, Gradac, Grgaje, Doliće, Donje Goračiće, Donje Lopiže, Dragojloviće, Draževiće, Družiniće, Dubnica, Duga Poljana, Dujke, Dunišiće, Žabren, Žitniće, Zabrđe, Zaječiće, Zahumsko, Jevik, Jezero, Kalipolje, Kamešnica, Kanjevina, Karajukića Bunari, Kijevci, Kladnica, Kneževac, Koznik, Kokošiće, Krajinoviće, Krivaja, Krnja Jela, Krstac, Krće, Lijeva Reka, Ljutaje, Mašoviće, Medare, Međugor, Milići, Papiće, Petrovo Polje, Plana, Poda, Ponorac, Pralja, Raždaginja, Rasno, Raspoganče, Rastenoviće, Raškoviće, Skradnik, Strajiniće, Stup, Sugubine, Sušica, Trešnjevica, Trijebine, Tuzinje, Tutiće, Uvac, Ugao, Ursule, Ušak, Fijulj, Caričina, Cetanoviće, Crvsko, Crčevo, Čedovo, Čipalje, Čitluk, Šare, Štavalj i Šušure.

Opšti podaci o poljoprivredi

Pešterska visoravan je neobrađena i nenastanjena, a oštra klima i velika nadmorska visina ne pogoduju razvoju zemljoradnje, ali gajenju svih vrsta stoke, posebno ovaca, pogoduju pašnjaci sa izuzetno kvalitetnom travom. U najkvalitetnije sireve spada sir od mleka sjeničke ovce, dok se od njihove vune tkaju i poznati ćilimi.

Istorija Sjenice

Da je ovaj prostor bio nastanjen u praistorijskom periodu svedoče pronađene nekropole i predmeti, kao i utvrđenje na obodu Sjeničkog polja, na uzvišenju zvanom Zarudine. Na ovoj teritoriji boravili su Dardanci koje je Ilirsko pleme proteralo na jug. Dubrovački trgovci pominju Sjenicu 1253. godine, kao naselje na svom trgovačkom putu i mesto gde se naplaćivala carina.

U XV veku pod Turskom vlašću, ova teritorija je bila u sastavu Sandžaka Bosna, a iz turskih deftera iz 1455. godine saznajemo da je ovo područje ušlo u sastav oblasti Brankovića. Od 1835. Sjenica je postala središte Novopazarskog sandžaka. Za vreme Prvog srpskog ustanka u Sjenici je boravio Karađorđe sa svojim ustanicima i delimično oslobodio naselje od Turaka. Nakon Prvog balkanskog rata 1912/13. i ovaj prostor ulazi u sastav Kraljevine Srbije, a Sjenica je postala središte istoimenog sreza. U Drugom svetskom ratu Sjenica je oslobođena od okupatora 12.12.1944. godine.

Opština je smeštena u Sjeničko-Pešterskoj visoravni i okružena je planinama: Jadovnik, Golija, Zlatar, Ozren, Javor, Ninaja, Giljeve, Žilindara i Jaruta. Ove planine imaju karakteristike kraških površi. Sjeničko-Pešterska visoravan nalazi se na nadmorskoj visini od 1.100-1.200 metara i pogoduje stočarstvu i poljoprivredi, ali obiluje i rudnim blagom a najznačajnija su nalazišta mrko-lignitskog uglja. Put Novi Pazar-Sjenica-Nova Varoš spaja Ibarsku sa  Zlatiborskom magistralom, te Sjenica ima dobre saobraćajne veze i sa istokom i sa zapadom Raške oblasti.

Ova visoravan je planinski predeo u kojem se beleže izuzetno niske temperature, kako zimi, tako i leti, a pojava slane nije neobična u julu mesecu, dok je u junu i avgustu ta pojava normalna. U ovoj oblasti zabeležene su temperature u zimskom periodu od -38,3^oC, a 2005. godine izmerena je temperatura od -42^oC. Opština ima posebnu vrstu hladne kontinentalne klime sa izraženim temperaturnim razlikama u toku godine, ali i u toku godišnjeg doba, pa i  dana. Snežne padavine su zimi velike i dugo traju.

U opštini Sjenica, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički  zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 5.537 gazdinstava koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje pšenicu i krupnik (njih 3.216), a zatim ječam – 3.073 gazdinstva. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode ovas – 1.820, krompir – 1.663 i mešavinu trava (714).

Najveći broj gazdinstava su porodična (99,84%), a ostalo su pravna lica.

Ukupno 703 gazdinstva u opštini Sjenica proizvode različite ratarske kulture kombinovano, njih 819 bavi se uzgojem goveda za mleko i tov kombinovano, dok je specijalizovanih za proizvodnju mleka najviše i ima ih 1.988.

Poljoprivredom se u Sjenici bavi 14.295 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.

Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Sjenici, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 87,14%, dok je udeo žena mnogo manji (12,86%).

Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su đene u većini i ima ih 62,99%.

Poljoprivredno zemljište u Sjenici prostire se na 34.456 ha, a stočarstvo i ratarstvo su dominantne poljoprivredne grane. U blizini grada i na sjeničkom polju, u slivu reka Vapa i Grabovica nalazi se najplodnije zemljište sjeničke opštine.

Kada je o voćarstvu reč, sa 49 ha zasada dominantna je jabuka, pre svega domaće sorte, a sledi šljiva, uglavnom čačanske sorte, na 45 ha. U opštini Sjenica se gaje i maline na 13,5 ha, sorte vilamet.                    

U Sjenici se 95% povrtarske proizvodnje odvija na otvorenom, a ostalo je pod plastenicima. Od povrća se, na 591 ha, najviše gaji krompir, sa prinosom od 23 do 26 t/ha.

Od ratarskih kultura, sa 7.495 ha, najzastupljeniji je ječam, čiji prinos iznosi 2-2,5 t/ha, sledi pšenica, na 6.142 ha, sa prinosom od 2-3 t/ha. 4.349 ha je pod ovsom, a njegov prinos se kreće od 1,7-1,9 t/ha. Pod heljdom je 200 ha i njen prinos je između 1,6-1,7 t/ha, dok su tritikale na 114 ha, a prinos im je od 3-3,5 t/ha.

Livade i pašnjaci se prostiru na oko 3.200 ha i stočarstvo je dobro razvijeno u ovom kraju. Dominantna stočarska grana je govedarstvo. Ima 25.000 grla, a preovlađuje rasa simental. Ovaca ima 27.000 grla, rase oplemenjene sjeničke. Od starih rasa u stočarstvu ima 48 grla Buše i 490 grla Bivola, a od autohtonih proizvoda sa ovog podneblja izdvajaju se: sjenički sir, sjeničku pršut, sjenička stelja, sjeničko jagnje, pazarski sudžuk, pazarski ćevap, pazarske mantije.