Opšti podaci o Prokuplju
U južnom delu Srbije, u srednjem toku reke Toplice, na 759 kilometara kvadratnih, prostire se Opština Prokuplje, privredni, ekonomski, administrativni i kulturni centar čitavog Topličkog okruga. Okružuju je opštine Blace, Bojnik, Kuršumlija, Merošina, Žitorađa, Aleksinac i Kruševac. Na teritoriji čitave Opštine, prema podacima popisa iz 2011. godine, živi 44.419 stanovnika, smeštenih u 107 naselja, dok u Prokuplju, centralnom gradskom naselju, živi njih 27.333. Prosečna gustina naseljenosti je 64 stanovnika po kvadratnom kilometru, a većinsko stanovništvo čine Srbi sa udelom od 92,15%. Naziv je dobio po Hramu Svetog Prokopija, koji potiče iz X veka, a sam grad se razvio na mestu antičkog Hameuma.
Opštinu Prokuplje čine sledeća naseljena mesta: Arbanaška, Babin Potok, Babotinac, Bajčince, Balinovac, Balčak, Bace, Bela Voda, Beli Kamen, Belogoš, Beloljin, Berilje, Bogujevac, Bregovina, Bresnik, Bresničić, Bublica, Bukuloram, Bulatovac, Bučince, Velika Plana, Vidovača, Viča, Vlasovo, Vodice, Glasovik, Gojinovac, Gornja Bejašnica, Gornja Bresnica, Gornja Konjuša, Gornja Rečica, Gornja Stražava, Gornja Toponica, Gornja Trnava, Gornje Kordince, Gornji Statovac, Grabovac, Gubetin, Dobrotić, Donja Bejašnica, Donja Bresnica, Donja Konjuša, Donja Rečica, Donja Stražava, Donja Toponica, Donja Trnava, Donje Kordince, Donji Statovac, Dragi Deo, Drenovac, Đurovac, Đušnica, Žitni Potok, Zdravinje, Zlata, Jabučevo, Jovine Livade, Jugovac, Kaludra, Klisurica, Kožince, Končić, Kondželj, Kostenica, Krnji Grad, Kruševica, Mađere, Mala Plana, Mačina, Merovac, Mikulovac, Miljkovica, Mrljak, Mršelj, Nova Božurna, Novi Đurovac, Novo Selo, Obrtince, Pasjača, Pašinac, Pestiš, Petrovac, Piskalje, Pločnik, Potočić, Prekadin, Prekašnica, Prekopuce, Prokuplje, Rankova Reka, Rastovnica, Rgaje, Reljinac, Resinac, Selište, Smrdan, Srednji Statovac, Stari Đurovac, Staro Selo, Tovrljane, Trnovi Laz, Tulare, Ćukovac, Džigolj, Ševiš, Široke Njive i Šišmanovac.
Istorija Prokuplja
Neolitski lokaliteti sa tragovima najranijih naselja na ovoj teritoriji su Kavolak, 6 km zapadno od Prokuplja (selo Donja Trnava), Mačina (kod Žitnog Potoka) i naselje na južnim padinama Jastrebca u selu Donja Bresnica. Vinčansko naselje očuvano je na lokalitetu Pločnik, u blizini Prokuplja, a ovde su boravili i Dardanci, pa zatim, u IV veku pre nove ere, i Kelti.
73. godine pre nove ere ova teritorija našla se u sastavu Rimske provincije Mezije, te se od I do V veka nove ere krajevi oko Toplice urbanizuju i romanizuju. Današnje naselje je najverovatnije i nastalo u I veku nove ere pod nazivom Hammeum ili Hameo, a bio je vojni logor i stanica na rimskom putu. Posle raspada Rimskog carstva sva naselja u Topličkom kraju pripala su Istočnom carstvu.
U Povelji knjeginje Milice iz 1395. godine, Prokuplje se prvi put javlja pod sadašnjim imenom. Manastiru sv. Pantelejmona u Svetoj Gori zaveštani su crkva Svetog Prokopija i pripadajuće imanje, pa je taj naziv, posle prenosa moštiju sv. Prokopija iz episkopske crkve u Nišu 1386. godine, počeo da se koristi u narodu. Za vreme Nemanjića, Prokuplje se i ne pominje, dok za vreme vladavine kneza Lazara dobija na značaju i tada je utvdjenje na Hisaru bilo dogradjeno i obnovljeno.
Pod tursku vlast naselje pada tek 1454. godine. Za vreme njihove vladavine nosilo je ime Urćub ili Orkub, a u XVI i XVII veku, za vreme razvijene trgovine sa Dubrovnikom, naselje je imalo status grada. Nakon oslobođenja od Turaka 1877. godine, Prokuplje je dugo obnavljano, da bi u ratovima koji su sledili ponovo doživeo stradanje i rušenje. Prokuplje je po završetku Drugog svetskog rata, od zanatskog i trgovačkog grada, postalo srednje razvijen industijski grad.
Centar Opštine, gradsko naselje Prokuplje nalazi se na 43°24′ severne geografske širine i 21°19′ istočne geografske dužine, na nadmorskoj visini od 255 m. Čitav ovaj kraj dobio je ime po reci Toplici koja izvire ispod Pančićevog vrha na Kopaoniku, teče na istok i nedaleko od Niša se uliva u Južnu Moravu. Oblast Toplica se nalazi na jugu Srbije i pripada središnjoj zoni gromadnih planina i kotlina. Borovnjak, Računkovo brdo, Hisar, Sokolica i Guba su brda koja okružuju Prokuplje, dok je Toplička kotlina okružena planinama Kopaonik, Jastrebac, Radan, Pasjača i Vidojevica.
Klima u Opštini je umereno kontinentalna sa umereno hladnim zimama i toplim letima. Na okolnim planinama zime su duge i oštre, a Toplički kraj je jedan od najsuvljih u Srbiji – 690mm po kvadratnom metro. Komparativna prednost ovog kraja su mali broj oblačnih dana, visoka insolacija i umereno suv vazduh.
U opštini Prokuplje, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 5.531 gazdinstvo koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje pšenicu i krupnik (njih 3.446), a zatim kukuruz za zrno – 3.263 gazdinstva. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode krompir – 1.661, detelinu – 1.122 i crni luk (975).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,69%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 534 gazdinstva bavi se ratarstvom i stalnim zasadima, njih 1.158 specijalizovano je za voće, međutim najviše je onih koji se bave različitim kombinacijama useva i stoke (1.415).
Poljoprivredom se u Prokuplju bavi 12.524 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Prokuplju, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 82,71%, dok je udeo žena mnogo manji (17,29%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su muškarci u manjini i ima ih 38,11%.
