Opšti podaci o Kruševcu
Grad Kruševac se nalazi u centralnom delu Srbije, na reci Rasini, u dolini Zapadnog Pomoravlja i kulturni je, ekonomski, zdravstveni, obrazovni i administrativni centar Rasinskog upravnog okruga. Smešten je u kruševačkoj kotlini koja se pruža između Temnića i Levča na severu, Kopaonika, Jastrepca i Župe na jugu, kao i Ibarske doline i Kraljevačke kotline na zapadu, a obuhvata i dolinu Zapadne Morave. Zauzima površinu od 854 ha, od čega se poljoprivredne površine prostiru na 49.207, a šume na 29.744 hektara. Najveće reke na ovom području su Zapadna i Južna Morava sa Rasinom, a brojni planinski masivi okružuju teritoriju Opštine.
Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, u Gradu ima 58.745, dok na teritoriji čitave Opštine živi 128.752 stanovnika. Kada je o etničkoj strukturi reč, većinsko stanovništvo, sa udelom od 95,1%, su Srbi, slede Romi sa 1,9% i Crnogorci sa 0,2%. Kruševac je u srednjevekovnoj srpskoj državi bio prestonica.
Opština Kruševac obuhvata jedno istoimeno gradsko i 100 seoskih naselja, a to su: Begovo Brdo, Bela Voda, Belasica, Bivolje, Bovan, Bojince, Boljevac, Brajkovac, Bukovica, Buci, Velika Kruševica, Velika Lomnica, Veliki Kupci, Veliki Šiljegovac, Veliko Golovode, Veliko Krušince, Vitanovac, Vratare, Vučak, Gavez, Gaglovo, Gari, Globare, Globoder, Gornji Stepoš, Grevci, Grkljane, Dvorane, Dedina, Dobromir, Doljane, Donji Stepoš, Đunis, Žabare, Zdravinje, Zebica, Zubovac, Jablanica, Jasika, Jošje, Kamenare, Kaonik, Kapidžija, Kobilje, Komorane, Konjuh, Koševi, Krvavica, Kruševac, Kukljin, Lazarevac, Lazarica, Lipovac, Lovci, Lukavac, Ljubava, Majdevo, Makrešane, Mala Vrbnica, Mala Reka, Mali Kupci, Mali Šiljegovac, Malo Golovode, Malo Krušince, Mačkovac, Meševo, Modrica, Mudrakovac, Naupare, Padež, Pakašnica, Parunovac, Pasjak, Pepeljevac, Petina, Pozlata, Poljaci, Ribare, Ribarska Banja, Rlica, Rosica, Sebečevac, Sezemče, Slatina, Srndalje, Srnje, Stanci, Suvaja, Sušica, Tekija, Trebotin, Trmčare, Ćelije, Cerova, Crkvina, Čitluk, Šavrane, Šanac, Šašilovac, Šogolj i Štitare.
Opšti podaci o poljoprivredi
Poljoprivredne površine prostiru na oko 492 ha, ali se zbog izgradnje i proširenja objekata infrastrukture, industrijskih i drugih objekata na poljoprivrednom zemljištu, iz godine u godinu smanjuju. Pod šumama je 29.744 hektara, od čega je u državnoj svojini 13.878, u privatnoj 13.030, a u društvenoj 700 ha. Bukva je, sa učešćem od 67% u zapremini, najzastupljenija vrsta, a zastupljene su i sledeće: kitnjak (5%), crni bor (5%), grab (3,5%), smrča (3,5%), jela (1%), mleč, gorski javor, klen, jasen, breza, duglazija, cer, lipa, jasika, beli bor, sladun, vajmutov bor i ariš.
Istorija Kruševca
Kruševac je osnovao knez Lazar 1371. godine, kao svoju prestonicu, a prvi put se pominje 1387. u povelji kojom knez Lazar potvrđuje pređašnje privilegije Dubrovčanima za trgovinu. Iz ovog grada knez je upravljao državom, a mesto je bilo privredni i kulturni centar. Veći deo grada sazidan je od oblog kamena iz reke, tzv. kamen krušac, pa se smatra da je po njemu dobio ime.
Nakon Kosovske bitke, u vazalnoj Srbiji, Kruševac je bio prestonica kojom je upravljala carica Milica, a nakon nje despot Stefan, njen i Lazarev sin, koji će sedište države preseliti u Beograd. Posle smrti despota Stefana, Turci osvajaju grad 1427. godine, ali će on od 1444. biti u rukama Brankovića, sve do 1454. kada ga Turci definitivno porobljavaju i nazivaju ga Aladza Hisar – Šareni grad. Tokom austro-turskog rata Kruševac je u dva navrata bio oslobađan i to u periodu od 1737-1739, kao i tokom Kočine krajine 1789. godine, da bi Svištovskim mirom 1791. ponovo vraćen Turcima. Od njihove okupacije Kruševac će se osloboditi 1833. i započeti razvoj i napredak.
Tokom Prvog svetskog rata u Kruševac su se povukla mnoga srpska ministarstva pred napadom neprijatelja, a grad je primio i veliki broj izbeglica. Pri oslobođenju posebno se istakao kruševački XII pešadijski puk “Car Lazar”, a njegov II bataljon, koji je predvodio potpukovnik Dragutin Gavrilović, prvi je probio Solunski front u septembru 1918. godine, a Kruševac je oslobođen mesec dana kasnije.
Zbog postojanja vojnih zavoda Ravnjak i Obilićevo, u Drugom svetskom ratu, Kruševac je bombardovan 6. aprila 1941. godine, a okupiran je 13. aprila iste godine. Po okolnim mestima dolazi do formiranja partizanskih i četničkih odreda, ali će partizanske diverzije izazvati odmazde u kojima je okupator streljao nevino stanovništvo. Tako je na brdu Bagdala živote izgubilo 1.642 rodoljuba, a kasnije je na tom prostoru nastao spomen park “Slobodište”.
Grad Kruševac i istoimena opština, omeđeni su koordinatama 43˚22’29″ i 43˚42’17″ severne geografske širine, i 21˚9’ i 21˚34’8″ istočne geografske dužine, a neposredno okruženje čine planinski masivi. Gledićke planine i Juhor dominiraju severnim delom, Veliki i Mali Jastrebac južnim, istočno i severoistočno pružaju se Mojsinjske planine, a masivi Goča, Željina i Kopaonika su na zapadu. Klima je umereno kontinentalna.
Raznovrsni predeli – ravničarski, planinskih, visoko planinski, stvoreni su zahvaljujući raznolikoj geološkoj građi, a rečne terase, na kojima je većina naselja smeštena, važan su element reljefa. Nastanak abrazivnih terasa, visine 154 m, i jezerske zaravni, prosečne visine 362 m, uzrokovalo je postepeno spuštanje nivoa Panonskog jezera, kao i oticanje njegovih voda. U Kruševačkoj kotlini se, pored plodnog aluvijalnog zemljišta, na zaravni nalaze i značajni kompleksi smonice i pepeljuše.
Magistralni putni pravac M-5 (Pojate-Kruševac-Kraljevo-Čačak) poklapa se sa pravcem evropskog puta E-761 i veza je između autoputa Beograd-Niš i budućeg autoputa Beograd-Južni Jadran. M-5 je značajan zapadno-moravski koridor kojim je Kruševac povezan sa jednim od glavnih saobraćajnih koridora E-75, preko koga se čitavo ovo područje priključuje na mrežu evropskih autoputeva.
U gradu Kruševcu, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 12.585 gazdinstava koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 9.902), a zatim pšenicu i krupnik – 7.875 gazdinstava. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode lucerku – 2.946, ječam – 2.749 i detelinu (njih 2.368).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,44%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 1.281 gazdinstvo uzgaja mešovitu stoku za ispašu, a ne i za proizvodnju mleka, njih 1.519 bavi se ratarstvom, svinjama i živinom kombinovano, međutim najviše je onih koji se bave različitim kombinacijama useva i stoke (2.360).
Poljoprivredom se u Kruševcu bavi 30.831 osoba, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Kruševcu, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 80,58%, dok je udeo žena mnogo manji (19,42%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su žene u većini i ima ih 61,35%.
