Kraljevo – grad

Opšti podaci o gradu Kraljevu

Grad Kraljevo se nalazi u centralnoj Srbiji, na ušću Ibra u Moravu i administrativni je, privredni, ekonomski i kulturni centar Raškog okruga. Smešten je u kotlini između starovlaških, šumadijskih i kopaoničkih planinskih masiva i leži na tri reke – Ibru, Zapadnoj Moravi i Ribnici. Centar je i sedište istoimene Opštine koja se prostire na površini od 1.530 kilometara kvadratnih, od čega poljoprivredno zemljište zauzima 47,4%, a šume 46,8% ukupne teritorije. Grad Kraljevo se na severu graniči sa gradovima Čačkom i Kragujevcem, kao i opštinama Knić i Rekovac, na jugu sa opštinom Raška, na zapadu sa Lučanima i Ivanjicom, a na istoku sa Aleksandrovcem, Trstenikom i Vrnjačkom Banjom.

Prema podacima popisa stanovništva iz 2011. godine, sam Grad broji 68.749, dok na teritoriji čitave Opštine živi 125.488 stanovnika. Kada je o etničkoj strukturi reč, većinsko stanovništvo je srpsko sa udelom od 95,8%, slede Romi sa 1%, pa Crnogorci sa 0,42%.

Opštinu Kraljevo čini 92 naseljena mesta, a to su: Adrani, Bapsko Polje, Bare, Bzovik, Bogutovac, Bojanići, Borovo, Brezna, Brezova, Bresnik, Bukovica, Vitanovac, Vitkovac, Vrba, Vrdila, Vrh, Gledić, Godačica, Gokčanica, Grdica, Dedevci, Dolac, Dragosinjci, Dražiniće, Drakčići, Drlupa, Đakovo, Žiča, Zaklopača, Zakuta, Zamčanje, Zasad, Jarčujak, Kraljevo, Kamenica, Kamenjani, Kovanluk, Kovači, Konarevo, Lađevci, Lazac, Leševo, Lozno, Lopatnica, Maglič, Mataruge, Mataruška Banja, Međurečje, Meljanica, Metikoš, Milavčići, Milakovac, Miliće, Miločaj, Mlanča, Mrsać, Musina Reka, Obrva, Oplanići, Orlja Glava, Pekčanica, Petropolje, Pečenog, Plana, Polumir, Popovići, Predole, Progorelica, Ravanica, Ratina, Reka, Ribnica, Roćevići, Rudno, Rudnjak, Savovo, Samaila, Sibnica, Sirča, Stanča, Stubal, Tavnik, Tadenje, Tepeče, Tolišnica, Trgovište, Ušće, Cvetke, Cerje, Čibukovac, Čukojevac i Šumarice.

Opšti podaci o poljoprivredi

Istorija Kraljeva

Ljudske naseobine na ovom prostoru datiraju od davnina o čemu nam svedoče arheološki lokaliteti u Kovanluku, Ratini i Konarevu. Lokaliteti Lađarište, kod sela Vrnjci i Divlje poljane, u Ratini, potiču iz doba neolita, a grčki uticaj na ovom prostoru datira iz perioda IV veka pre nove ere i iz tog perioda pronađeni ćilibarski i zlatni nakit, šlem i keramičko posuđe, koje je iskopano u području reka Zapadne Morave i Ibra.

O vladavini Starog Rima najviše nam govori Vrnjačka Banja, a iz vizantijskog doba pominje se mesto Janok koje datira iz X veka. Od nastanka srpske države ovi krajevi su bili u njenom sastavu i imali su veliku ulogu u političkom i privrednom životu, a pre svega ovde je bio duhovni centar jer je krajem XII veka podignut manastir Studenica, zadužbina župana Stefana Nemanje iz dinastije Nemanjića i osnivača srpske države. U XIII veku Stefan Prvovenčani podiže manastir Žiču, gde će on 1217. godine biti krunisan kao prvi srpski kralj. Manastir Žiča je od 1219. godine postala sedište autokefalne srpske crkve. U isto veku podignut je i utvrđeni grad Maglić.

Turski zavojevači ovaj prostor osvajaju polovinom XV veka i okupacija će trajati do početka XIX veka. Tek nakon potpisivanja Požarevačkog mira 1718. godine i stvaranja austrijsko-turske granice na Zapadnoj Moravi, Karanovac dobija na značaju kao naselje. Zahvaljujući Prvom i Drugom srpskom ustanku Turci su proterani sa ovog prostora, a naselje se ubrzano razvija zahvaljujući zanatstvu i trgovini, a dobija i ulogu u administrativno-upravnoj podeli. 1832. u Karanovcu je donet prvi urbanistički plan, a do realizacije istog dolazi 1836. godine.

Nakon Prvog svetskog rata u Kraljevu se razvija industrija, zahvaljujući ulaganjima, kako državnim, tako i stranim i otvara se železnička radionica koja će vremenom prerasti u fabriku vagona. U saradnji sa francuskom firmom “Brege” 1928. godine počinje proizvodnja aviona, a zahvaljujući nagloj industrijalizaciji i broj stanovnika u Kraljevu će se uvećati.

Drugi svetski rat doneo je uništenje i razaranje Grada i njegove industrije, ali i veliki broj postradalih građana, kada je za jednog ubijenog nemačkog vojnika streljano sto, a za ranjenog pedeset civila. Veliki kulturni i privredni razvoj u Kraljevu počinje nakon Drugog svetskog rata kada dolazi do obnove i izgradnje industrijskih postrojenja, kao i razvoja saobraćajnih, rudarskih, poljoprivrednih i zanatskih preduzeća.

Grad Kraljevo zauzima teritoriju oko srednjeg dela toka reke Zapadne Morave i donjeg toka reke Ibar, nalazi na 43°43′ severne geografske širine i 20°41′ istočne geografske širine, na nadmorskoj visini od oko 206 metara. Važne železničke i drumske komunikacije nalaze se u plodnoj i prostranoj Zapadnomoravskoj udolini, pa grad Kraljevo ima i veoma povoljan saobraćajni položaj. Zapadnomoravska oblast u kojoj je Grad smešten, pruža, kako prirodne, tako i privredne mogućnosti.

Na teritoriji kraljevačke opštine izdvaja se sedam zasebnih reljefnih jedinica i to su četiri planine i tri udoline smeštene između tih planina. Donjegružanska udolina nalazi se između Kotlenika i Gledićkih planina, udolina Ibra je između Starovlaških planina (Čemerno, Radočelo, Troglav i delovi Jelice) i ogranaka Kopaonika (Studena planina, obronci Željina, Ravna planina, Goč, Stolovi), dok udolina Zapadne Morave razdvaja severne i južne delove Opštine.

Ratarskoj, livadsko-stočarskoj i povrtarskoj proizvodnju najviše pogoduju kotlinske ravni, kao i najniži dolinski delovi. Kraljevo je bogato šumama koje omogućavaju planinsko stočarstvo, rekama, rudnim nalazištima, turističkim znamenitostima, kao i velikim potencijalom mineralnih, termalnih i termomineralnih voda, koji su, nažalost, nedovoljno iskorišćeni. Od poznatih lečilišta izdvajaju se Mataruška i Bogutovačka Banja.

U nižim delovima kraljevačke kotline klima je umereno kontinentalna, dok planinski delovi imaju planinsku klimu. Prosečna godišnja temperatura vazduha iznosi 11°C, najtopliji mesec je jul, sa prosečnom temperaturom od 20,8^oC, a najhladniji januar, sa prosečnom temperaturom od -0,5^oC. Mraznih dana u godini ima prosečno 88, tropskih 25, vedrih dana ima 63, oblačnih 126, prosečna vlažnost vazduha je 74%, dok prosečna godišnja količina padavina iznosi 761 mm. Odlika pozne jeseni, zime i ranog proleća je jak vetar – košava, a duvaju i blaži zapadni i severozapadni vetrovi.

U gradu Kraljevu, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički  zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 11.623 gazdinstva koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 7.507), a zatim pšenicu i krupnik – 3.668 gazdinstava. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode lucerku – 1.998, detelinu – 1.982 i ječam (1.790).

Najveći broj gazdinstava su porodična (99,66%), a ostalo su pravna lica.

Ukupno 760 gazdinstava specijalizovano je za proizvodnju mleka, njih 1.458 bavi se različitim kombinacijama useva i stoke, međutim najviše je onih koji uzgajaju mešovitu stoku uglavnom za ispašu, a ne za proizvodnju mleka (2.119).

Poljoprivredom se u Kraljevu bavi 27.239 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.

Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Kraljevu, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 82,54%, dok je udeo žena mnogo manji (17,46%).

Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su žene u većini i ima ih 63,99%.