Opšti podaci o gradu Jagodini
Grad Jagodina se nalazi u centralnoj Srbiji, na reci Belici, u srednjem Pomoravlju i predstavlja administrativni, ekonomski, privredni i kulturni centar Pomoravskog okruga. Jagodina je centar i sedište istoimene Opštine, smeštene u dolini Đurđevog brda, koja zauzima površinu od 470 kilometara kvadratnih. Reke Velika Morava i Lugomir protiču kroz Grad, a planine Juhor (755m) i Crni vrh (708m), koje su deo Rodopskog planinskog sistema, nalaze se zapadno od Velike Morave. Jagodina se na severu graniči sa Svilajncem, sa Despotovcem na severoistoku, Batočinom na severozapadu, opštinom Kragujevac na zapadu, Rekovcem na jugo-zapadu, dok se sa Paraćinom i Ćuprijom graniči na istoku i jugoistoku.
Na teritoriji čitave Opštine, prema podacima popisa stanovništva iz 2011. godine, živi 71.852, dok grad Jagodina broji 37.282 stanovnika. Kada je o etničkoj strukturi reč, većinsko stanovništvo je srpsko sa udelom od 98,8%, slede Romi sa 1%, a u manjem procentu ovde žive i Vlasi, Crnogorci, Makedonci, Hrvati, Slovenci, Mađari, Bugari i mnoge druge nacionalnosti.
Opštinu Jagodina, pored istoimenog gradskog naselja, čini još 52 naseljena mesta seoskog tipa, a to su: Bagrdan, Belica, Bresje, Bukovče, Bunar, Vinorača, Voljavče, Vranovac, Vrba, Glavinci, Glogovac, Gornje Štiplje, Gornji Račnik, Deonica, Dobra Voda, Donje Štiplje, Donji Račnik, Dragocvet, Dragoševac, Dražmirovac, Duboka, Ivkovački Prnjavor, Jošanički Prnjavor, Kalenovac, Kovačevac, Kolare, Končarevo, Kočino Selo, Lovci, Lozovik, Lukar, Majur, Mali Popović, Medojevac, Međureč, Miloševo, Mišević, Novo Lanište, Rajkinac, Rakitovo, Ribare, Ribnik, Siokovac, Slatina, Staro Lanište, Staro Selo, Strižilo, Topola, Trnava, Crnče, Šantarovac i Šuljkovac.
Opšti podaci o poljoprivredi
Istorija Jagodine
Fosilni ostaci ljudske lobanje iz Jošine pećine, kraj manastira Jošanica, ukazuju da je teritorija Jagodine bila naseljena još u periodu starijeg kamenog doba, dok je pod Jerininim brdom, kod Batočine, otkriveno jedino pouzdano ljudsko stanište. Ovde su pronađene kosti davno izumrlih životinja, jedan ljudski zub, kao i koštane i kremene alatke. U mlađem kamenom dobu, zna se da je u okolini Jagodine postojalo stotinak sela, koja su bila smeštena pored reka, na osunčanim padinama, zaklonjena od vetra, a najvažniji pronađeni ostaci iz ovog vremena ljudske istorije su figurine od pečene zemlje, alatke, zemljano posuđe, ugljenisana pšenica…
U gvozdenom dobu preovlađujući uticaj na ovom području imala su ilirska plemena, zatim Kelti, a na prelazu iz stare ere u novu, prastanovnici današnje Rumunije, Dačani, čija se naselja sreću mahom u Moravskoj kotlini. Nove alatke, veština u izradi grnčarije sa vitlom, upotreba novca, kao i mnoge druge civilizacijske tekovine došle su sa Dačanima. Preko trgovine, kojom su se bavili putujući trgovci, došlo se u dodir sa Grcima, a zatim se pojavljuju Rimljani kao osvajači. Rimsko naselje pod Đurđevim brdom nastaje u I veku, a put duž desne obale Morave, kao i mnoge tvrđave (Petrusa kod Paraćina, Jerinin grad i Belica kod Jagodine), najveći su građevinski poduhvati iz tog perioda. Nakon raspada Rimskog carstva (395. godine), Pomoravlje je pripalo Vizantiji, a od III do VII veka, varvarska plemena Gota, Avara, Huna i Slovena, pustošila su ga, pljačkala i palila.
Veliki župan Stefan Nemanja je 1183. godine, nakon rata protiv Vizantije, omogućio brojnim porodicama da se iz stare Raške i Zete prebace u osvojene oblasti, a Velika Morava je simbolično predstavljala granicu prema istoku, pa ovde niču feudalni posedi. Ovde se javlja Župa Belica, sa sedištem na Jagodinskom polju, dok se na Đurđevom brdu nalazilo vlastelinsko utvrđenje sa nekropolom.
Razrešnica despota Stefana Lazarevića, dubrovčaninu Živulinu Stanišiću, od 15. jula 1399. godine, predstavlja prvi dokument u kome se pominje ime Jagodine. Prema legendi, Jagodina je dobila ime po krčmarici Jagodi, koja je po danu služila goste u krčmi, a noću, na Carigradskom drumu, napadala i pljačkala karavane. Da je despot Stefan Lazarević prolazio i zadržavao se u Jagodini, sasvim je izvesno, jer je ovde 1411. godine, izdao još jedan dokument.
Svoju palanku, na temeljima srušenog seoceta Jagodine, Turci podižu tokom XV i XVI veka, a naziv Jagodina se nije ustalio sve do 1568. godine. Više spahija i turskih vojnika je živelo u njoj, putnici su je nazivali lepom palankom sa dve džamije i četiri karavan saraja, ali se kao tursko naselje, Jagodina u početku sporo razvijala. Status palanke imala je 1620. godine, dok se u putopisu Evlije Čelebije pominje kao varoš sa muslimanskim stanovništvom i 1500 kuća.
Oslobodilački ratovi srpskog naroda protiv Turaka, počinju sa Kočinom krajinom od 1788. do 1791. godine a završavaju se Prvim i Drugim srpskim ustankom. Jagodina je kao mesto najtežu katastrofu doživelo 1813. godine u toku turske odmazde, kada je potpuno izgorelo. U Jagodini su se odigrale dve najvažnije bitke Prvog srpskog ustanka. Karađorđe je u prvoj doživeo neuspeh, dok je u drugoj oslobodio Jagodinu od Turaka
Nahija sa kneževinama Levač i Temnić i sa 140 sela, Jagodina je bila do Hatišerifa 1830. godine, dok je nakon Hatišerifa, bila sedište Rasinskog serdarstva, a to je doprinelo razvoju naselja. Tursko stanovništvo se nakon Drugog srpskog ustanka iseljava, smanjuje se broj gradskih žitelja i dolazi do demografskih promena, ali bez obzira na to Jagodina se razvija kao pogranična varoš, dolazi i do privredne stabilizacije i postaje zanatsko-trgovački centar Jagodinske nahije.
Pedesetih godina XIX veka otvara se fabrika stakla – prvi industrijski objekat u Srbiji i počinje sa radom i pivara. To dovodi do intenzivnijeg razvoja mesta, pa je u XX vek Jagodina ušla sa brojnim zanatskim i trgovinskim radnjama, ali i industrijskim preduzećima,. Posle Prvog svetskog rata nastavlja se dalji razvoj Jagodine u važni privredni i kulturni centar Srbije.
U Drugom svetskom ratu, oko Jagodine su se vodili najduži okršaji za konačno oslobađanje Pomoravlja od Nemaca. Osmatračnice na crkvenom zvoniku i silosu pomogle su Nemcima da efikasnije koriste artiljeriju i da se duže održe u borbama. Napustili su grad po početku sovjetskih dejstvovanja, u noći između 16. i 17. oktobra 1944. Naziv Svetozarevo, grad je dobio 22. septembra 1946. godine, kada je podignut novi spomenik Svetozaru Markoviću, a 1992. gradu je vraćeno ime Jagodina. Grad se oduvek razvijao, prosperirao i danas je moderan kulturni, administrativni i privredni centar čitavog okruga.
Grad Jagodina se nalazi na 43°58′ severne geografske širine i 21°15′ istočne geografske širine, u srcu Pomoravlja, na nadmorskoj visini od 116 metara. Smeštena je na koridoru A-10 međunarodnog autoputa E-75, od Beograda je udaljena 136 km južno, a od Niša 130 km severno. Jagodina je smeštena u Gornjovelikomoravskoj kotlini koja zauzima površinu od 600 kilometara kvadratnih, široka je oko 28, dugačka 45 km i duboka oko 650 metara, a pruža se između Stalaćke i Bagrdanske klisure.
U najugroženije oblasti sa čestim i snažnim trusnim udarima ubraja se Jagodinsko polje koje je, pored Podrinja i Vranjske kotline, deo Pomoravlja. Iz istočne i zapadne zone, koje korito Velike Morave grubo odvaja, u Jagodinsko polje stižu trusni udari, a u Resavi se nalazi epicentar istočne zone.
Ogranci planinskih masiva i terase nastale povlačenjem Panonskog jezera, čine pobrđe oko Grada, a pored središnjeg i ravničarskog predela u srednjem toku Velike Morave, u reljefu ovoga kraja izdvajaju se još dve morfološke celine – istočni planinski predeo koji je deo Karpatsko-balkanskog planinskog sistema i zapadni predeo koji pripada Rodopskim planinama.
Geografski položaj i reljef formiraju klimu i njene odlike, pa tako umereno kontinentalnu klimu sa hladnim zimama i toplim letima, na teritoriji Opštine, formira široka otvorenost prema Panonskoj niziji. Prosečna godišnja temperatura iznosi od 11,2°C do 11,7 °C, najtopliji mesec je jul, sa prosečnom temperaturom od 22,2oC, a najhladniji januar, sa prosečnom temperaturom od 0,8oC, a prodor hladnih vazdušnih masa sa severa i toplih sa juga uslovljavaju ovakav raspored temperature. U zimskim mesecima, kada su temperature niske, relativna vlažnost vazduha je najveća, a tokom leta najniža. Sa prosečnom vlažnošću od 84%, decembar je najvlažniji, a jun sa 64%, najsušniji mesec.
Najviše je padavina u maju (83mm), a najmanje u februaru (35mm). Vetrovi su veoma važan faktor jer izazivaju razlike u temperaturi, tako što donose padavine ili sušu, a najčešći su severozapadni, koji donosi padavine, zatim jugoistočni (košava), severac, kao i južni vetar (razvigorac), koji duva tokom cele godine. Zapadni vetar, koji se javlja tokom leta, ima olujni karakter i često je praćen gradom. Sa ukupnim godišnjim osunčavanjem od 2.068 časova, ovo je oblast umerene oblačnosti. Najviše sunčanih časova ima jul-306, a najmanje januar-65.
U gradu Jagodini, prema zvaničnim podacima iz popisa poljoprivrede koji je Republički zavod za statistiku sproveo 2012. godine, 6.324 gazdinstva koristi poljoprivredno zemljište. U najvećem broju imaju oranice i bašte, odnosno najčešće gaje kukuruz za zrno (njih 4.926), a zatim pšenicu i krupnik – 3.890 gazdinstava. Prema broju slede poljoprivredna domaćinstva koja proizvode lucerku – 1.670, detelinu – 1.576 i krompir (njih 1.302).
Najveći broj gazdinstava su porodična (99,87%), a ostalo su pravna lica.
Ukupno 927 gazdinstava specijalizovano je za žitarice, njih 972 bavi se kombinovano ratarstvom, svinjama i živinom, međutim najviše je onih koji se bave različitim kombinacijama useva i stoke (1.060).
Poljoprivredom se u Jagodini bavi 14.510 ljudi, a muškarci prednjače kada je reč o ukupnom broju.
Kada je reč o nosiocima gazdinstava u Jagodini, muškarci su ponovo u prednosti i učestvuju sa 83,38%, dok je udeo žena mnogo manji (16,62%).
Kada je reč o članovima poljoprivrednih domaćinstava, tu su žene u većini i ima ih 63,40%.
